Duizenden en duizenden mensen sprak hij in de afgelopen 40 jaar in zijn spreekkamer. Patiënten die hoopten dat hij dat baken zou kunnen zijn in de barre tocht van psychisch niet wel bevinden. Oftewel: in zijn spreekkamer kwamen mensen die, al dan niet depressief, houvast zochten, en vooral zichzelf probeerden te hervinden. En hij was die steun, en hij was dat baken.
En nu zat hij zelf in de spreekkamer als patiënt. Omdat er bij hem, na een eenvoudige controle, afwijkingen waren gevonden. Hij was ernstig ziek, zonder dat hij zich ook maar een seconde niet goed had gevoeld. De specialist tegenover hem was de allerbeste chirurg op zijn gebied. Dat stelde hem gerust, ook toen de röntgenfoto’s tevoorschijn werden gehaald. Op de foto een heel groot donkergrijs gebied, en een grote rode vlek. Een foto van zijn binnenste. Kijk, hoorde hij de arts zeggen: dat grijze gebied, dat zijn de kwade cellen. En dat rode zegt hoe agressief de tumor is. Twee keer een maximale score.
Wat er toen gebeurde met hem zette de hele wereld op zijn kop. Niet de ziekte zelf, maar zijn brein stelde hem voor een raadsel. Hij besloot namelijk ter plekke alles wat de specialist tegen hem vertelde op te schrijven. De arts vertelde over mogelijkheden van behandeling, hij sprak over de kansen op genezing, over de gevolgen op relationeel, emotioneel en lichamelijk vlak. En over de keuze die hij moest maken. Die keuze was snel gemaakt. Een heftige ingreep zou plaatsvinden, het kon gewoon niet anders. Ook na vijf minuten bedenktijd, aarzelde hij geen moment. Alles moest weg, met de ingrijpende gevolgen zou hij gewoon moeten leren leven.
Thuisgekomen sloeg hij zijn notitieblok er nog eens op na. Gewoon, om nog eens te lezen wat hij zojuist had gehoord. Hij schrok. Meer dan de helft van wat hij had genoteerd was geheel nieuw voor hem. Hoe was dat mogelijk, dacht hij bij zichzelf. Ik was erbij, ik werd geen moment afgeleid, ik dacht dat ik alles had gehoord wat er uit de mond van de man kwam, maar wat hier op papier staat is totaal iets anders dan dat wat ik me herinner!
De volgende dag ging hij direct terug naar de specialist. Ook deze was verbaasd: tegenover hem zat een pientere man, psycholoog nota bene, die zelf talloze keren diagnoses had gesteld en had toegelicht. Hoe kon het dat hij niet goed had geluisterd naar zijn eigen rampenscenario?
Zelf geeft hij de volgende uitleg: op het moment dat je slecht nieuws krijgt te horen, gebeurt er iets in je brein. Je zoekt houvast, maar sommige woorden staan zover van je bed af, dat je letterlijk afhaakt. In zijn geval: de chirurg was zeer bekwaam, en toen hij behandeling A aanprees, dwaalden zijn gedachten af naar zijn priveleven. Want de gevolgen van behandeling A (incontinentieproblemen, impotentie, gevolgen voor de relatie) stonden zover van hem af (hoorde toch echt bij oudere mannen), dat hij niet meer goed kon luisteren. Terwijl hij dacht dat hij luisterde, was zijn hoofd alleen maar bezig met behandeling A, en met de toekomst die er vast weer goed uit zou zien.
Twee jaar later zat hij tegenover mij, omdat ik hem als rouwdeskundige uit had genodigd voor een lezing. Hij is degene die mij ervan heeft overtuigd dat artsen beter geschoold moeten worden in slecht-nieuws-gesprekken. Maar hij stelde ook dat patiënten zelf dat slecht nieuws niet altijd in zijn volle hevigheid kunnen ontvangen. Er is van alle kanten ruis in de communicatie. De arts die een patiënt de hoop niet wil ontnemen, en de patiënt die in de brei van woorden houvast zoekt, een bewijs op een positieve toekomst.
Wat dan te doen? Volgens de kleine, Vlaamse en vrolijke man tegenover mij is het handig om altijd een notitieblok mee te nemen als je een gesprek aan gaat met een arts (in het Vlaams hebben ze het altijd over geneesheren, ook als het een vrouw betreft overigens).
Misschien is het ook een goed idee als de betreffende arts een vervolgafspraak plant, een week na het eerste slecht-nieuws-gesprek. Om nog eens door te nemen of de boodschap wel helemaal duidelijk is overgekomen.
Gelukkig is de behandeling aangeslagen. Gelukkig, want ik wil nog heel erg veel van hem leren.
Klinkt bekend in de oren. De meeste mensen die zeer serieus en aandachtig luisteren kunnen in geen velden of wegen herhalen wat ik hen dan zo serieus heb bijgebracht. Dat heeft dus niet enkel met slecht-nieuws te maken, maar simpelweg met far-out-of-reach. Als ik mensen iets nieuws vertel, of iets onverwachts, blijft bij hooguit 10% mijn boodschap hangen. Bij de overige 90% blijft vooral ‘de boodschappen doen’ hangen.
Ego?
ik heb veel slecht nieuwsgesprekken bijgewoond en mijn gewoonte is om later altijd te informeren of er nog vragen zijn. Die waren er meestal dan ook.
Er zit ook altijd familie bij, partner en eventuele kinderen. Dat is een must gewoon.
Ik heb ook ooit ergens gelezen dat de gesprekken opgenomen worden en dat het bandje meeging naar huis. Ook een goed idee lijkt me.
Toen ik jaren geleden werd opgebeld door de verpl. van de CCU dat mijn vader aldaar acuut was opgenomen ging mijn brein direkt op slot.
Ze vertelde me keurig en rustig welke etage en kamer hij lag.
Maar bij de punt was ik de hoofdletter van haar zin al kwijt.
Terwijl ik dagelijks werkte op een IC en gewend was aan slecht nieuws en enigszins kon overzien waar hij aan leed greep ik dankbaar naar mijn blocnote.
Ik heb bij aardig wat slecht nieuws gesprekken gezetten en het is inderdaad een kunst die niet genoeg geoefend kan worden.
Familieleden die medelijden hadden met de naar zijn schoenpunten kijkende en zacht prevelende dokter, die mededeelde dat hun dierbare binnen afzienbare tijd zou komen te overlijden.
Maar ook begripvolle en emoties de ruimte latende artsen.
Het zijn net mensen : )
Soms is het inderdaad goed dat er iemand mee gaat, en soms zelfs 2, toen mijn moeder ziek was het zelf niet allemaal meer kon volgen omdat ze een hersenbloeding had gehad gingen we soms met zijn drieen naar een gesprek met de arts.
Je laat goed zien, dat er universele principes gelden in een slecht nieuwsgesprek. Principes, die geen onderscheid maken tussen o.a. achtergrond en opleiding.
Ook de indrukwekkende link met veel interesse gelezen. In de opleiding tot specialist ouderengeneeskunde (voorheen verpleeghuisarts) waar ik les geef wordt veel aandacht besteed aan het voeren van slechtnieuws-gesprekken.
Mooi, dat je van zo’n rijk mens mag leren.
groet,
hippo
Voor de duidelijkheid: Een psycholoog heeft geen geneeskunde gestudeerd, maar psychologie en mag zich geen arts noemen. De titel van psycholoog is volgens mij niet beschermd en mag vrij gebruikt worden. Echte psychologen staan geregistreerd.
Een psychiater is een arts, die psychische problemen behandelt, meestal tegen de wil van de patient.
Het verschil tussen een psycholoog en een psychiater is dat de psycholoog nog geen medicijnen mag voorschrijven, omdat deze geen medische opleiding heeft gevolgd. Er is een lobby gaande door psychologen om ook psychofarmaca, zoals antidepressiva en kalmeringsmiddelen voor te mogen schrijven. Behandeling door een psycholoog is niet onder dwang en de psycholoog mag zijn patienten niet opsluiten.
Een huisarts beklaagde zich er eens bij mij over dat de ouders van een gestorven kind aan leukemie hem de schuld gaven. Hij had het aangezien voor griep. Het kind stierf. Hij kon er niets aan doen dat het kind ziek was, maar had hen weggestuurd bij de eerste symptomen.
Ik heb een heleboel tips op mijn site http://www.meldpuntmedischefout.nl om fouten te voorkomen.
Reactie is geredigeerd
Ik dacht ook meteen zo als Jan. Altijd met zijn tweeën gaan nadat er foto’s zijn gemaakt. En zoveel mogelijk vragen stellen.
bekend plaatje 🙂
Zelfs in het gewone leven is het moeilijk luisteren naar de echte boodschap van de ander. Stresssituaties zoals beschrijft vergen hogeschoolcommunicatie, van beide kanten. Wat meer tijd en aandacht daarvoor kan geen kwaad.
lebonton: lelijk is het zeker!
Jan: dat is ook een heel goed advies. Vaak is dat niet de partner, of een zoon/dochter. De emotionele betrokkenheid kan goed luisteren ook in de weg staan.
Als mijn moeder weer eens een gesprek heeft met een arts, gaat er meestal iemand met haar mee. Diegene hoort dan daadwerkelijk wat de dokter zegt!
ook in zo’n gesprek speelt de curve van kubler-ross waarschijnlijk een rol, en vertroebelt de ontkenningsfase de waarneming.
mooi geschreven over een lelijke kwestie.