Artsen die weigeren mee te werken aan euthanasie of hulp-bij-zelfdoding en ook niet doorverwijzen naar een andere arts moeten worden aangepakt, aldus Petra de Jong, voorzitter van de Nederlandse vereniging voor een vrijwillig levenseinde NVVE. Het liefst ziet De Jong deze artsen voor de tuchtraad.
‘Nee’ roept de artsenorganisatie KNMG, je kunt een arts niet verplichten euthanasie toe te passen als hij of zij daar morele bezwaren tegen heeft.
Voor mensen die terminaal ziek zijn, of verwachten dat binnen afzienbare tijd te worden, is de dood ineens heel dichtbij. Sommigen steken hun kop in het zand, en hopen er het beste van. Pijnbestrijding, nog een behandeling, maar praten: ho maar. De arts bepaalt en de patiënt volgt zwijgzaam. Tot het einde. Veel van deze mensen gaan angstig dood.
Een andere, almaar groeiende groep mensen, ziet de dood recht in de ogen. Een vader van 44 wil goed afscheid kunnen nemen van zijn gezin, en wil weten hoeveel tijd hij daar nog voor heeft. Een broer van zestig wil toch nog een keer van zijn leven een cruise maken, kan hij dat nog doen met zijn zus, of niet? Is het zaak de notaris al aan het bed te roepen, of hoeft dat nog lang niet? Veel mensen die nu te horen krijgen dat ze niet meer beter zullen worden, willen weten waar ze aan toe zijn. En ook willen zij graag weten hoe ze straks zullen gaan sterven.
En dat is nou net zo’n moeilijk onderwerp voor veel artsen. Over voors en tegens van euthanasie kunnen ze wel praten, over de dood ook, maar over doodgaan: dat is toch een beetje de ver van hun bedshow. Als artsen moeten praten over de dood, kunnen ze ineens heel goed naar een ander doorverwijzen, meestal iemand van het verplegend personeel. Artsen voeren liever nog een hopeloze operatie uit, dan dat ze een patiënt vertellen dat er niets meer voor hem of haar te doen is, en hoe die laatste weken doorgebracht kunnen worden.
Waar komt die angst voor het praten over de dood nou vandaan? Hoe komt het dat artsen nog steeds zo staan te hakkelen naast het bed van een patiënt voor wie het einde verhaal is? Dat heeft alles te maken met de belofte die een arts na het behalen van zijn bul heeft afgelegd: de belofte er alles aan te doen om een patiënt beter te maken. De geneesheer geneest. Punt uit. Lukt dat niet, dan heeft hij of zij gefaald. Een dode patiënt is mission incompleted. U gaat niet langs start, u krijgt geen 2000 euro, u mag gelijk naar de gevangenis.
In plaats van te discussiëren over weigerachtige artsen, zou er meer gepraat moeten worden. Aan het bed van degene die net zijn doodvonnis heeft gekregen. Een arts hoort met de patiënt door te nemen hoe het gehele ‘behandelend team’ er voor gaat zorgen dat die laatste periode zo goed mogelijk doorgebracht wordt. Met de juiste zorg, met de juiste medicatie, met de juiste pijnbestrijding.
Als dat bespreekbaar is, zie je dat euthanasie vaak niet eens meer nodig is. Als je weet dat artsen geen onnodige operaties meer uit gaan voeren, hopeloze chemo’s staken, en dat pijnbestrijding tot elk punt mogelijk is, dan treedt geen paniek op, maar worden mensen rustig. Praten over de dood, over de laatste wensen, maakt een sterfbed een stuk aangenamer. Voor iedereen.
Nu maar hopen dat er steeds meer artsen opgeleid worden als communicatiedeskundige.
Daan Westerink, 14 november 2008
Dag Daan,
Ik schets geen beeld van jou maar van het effect, dat jouw verhaal op mij heeft.
Ik beweer nergens, dat er niet veel te verbeteren valt, maar voelde de behoefte om de eenzijdige indruk, die het op me maakt, enigzins recht te trekken. Had ik zelf een blog over dit onderwerp geschreven, dan had ik getracht beide aspecten in ieder geval te belichten. Ik denk dat we het over een belangrijk deel van jouw boodschap gewoon eens zijn. Communicatieve vaardigheden en betrokkenheid zijn ontzettend belangrijk. Kunnen praten over de dood levert enorm veel op. Omgaan met de dood is in deze samenleving geen vanzelfsprekendheid. Dat geldt net zo goed voor dokters als voor mensen ;)Ik vermoed dat ik bepaalde zaken die je schrijft begrijp en andere delen niet. Ook daar past naar mijn idee enige nuance.
groet,
Hippo
Hippo, ik herken me niet in het beeld dat je van mij schetst, en van wat ik hierboven beschrijf. Het staat je vrij mij in te delen als ongenuanceerd.
Ik sprak deze week nog met tientallen werkers in de palliatieve zorg binnen hospices, thuiszorg, verpleegtehuizen en verpleegafdelingen. Ik weet hoe hard zij werken, en betrokken zijn bij patienten en hun naasten. Ik weet ook hoe slapeloos de nachten kunnen zijn van artsen en verpleegkundigen die aanwezig waren bij de euthanasie van een patient.
Ik schrijf niet over mijn negatieve ervaringen, ik schrijf over wat ik in de praktijk hoor. Die andere kant van de hospices, de harde kant van weinig tijd, enorme werkdruk, en een grote angst om de dood bespreekbaar te maken.
Als de dood wel bespreekbaar is (in hospices inderdaad), dan zie je dat dit een hele positieve uitwerking heeft op patient en verplegend personeel.
Maar doen alsof er niet HEEL veel te verbeteren valt (in NL en in Belgie)in die andere wereld, daar doe ik niet aan mee. Ik twijfel ZEER aan de communicatieve vaardigheden van sommige artsen. En dan heb ik het neit over een arts die een patient de deur wijst, dat ligt veel genuanceerder. Het is het niet kunnen omgaan met emoties, met mensen gewoon vertellen hoe ze ervoor staan. Weet jij dat er artsen zijn die verpleegkundigen verbieden over de aanstaande dood te praten?
Ik twijfel aan alles. Jij ook aan mij, is je goed recht. Ik twijfel ook of jij wel door hebt waar ik over schrijf.
Sinds Dame Cicely Saunders in het St. Joseph’s hospice in London de eerste zaadjes plantte voor het ontstaan van de hospice-beweging en de dood door steeds meer mensen niet meer gezien wordt als het falen van de geneeskunde, maar als iets dat onlosmakelijk verbonden is met het leven zijn er inmiddels ook in Nederland heel veel artsen, die onder de eed van hippocrates alles doen om stervenden op een eigen en waardige manier te laten gaan. Daarbij is een integrale benadering met aandacht voor alle aspecten rondom het sterven bepaald geen uitzondering meer. Euthanasie is een verworvenheid, die naar mijn ervaring niet vaak nodig is. Ik heb zelf enkele malen een euthanasie gedaan of er bij geassisteerd. Het is iets dat ik altijd bij me draag en waar ik soms nog slapeloze nachten van kan hebben. De vraag om iemand te doden is geen eenvoudige Daan als je er direct en concreet mee geconfronteerd wordt. Het begeleiden van het sterven van mensen is een ongelooflijk intense manier van zorgen, die door heel veel artsen, verpleegkundigen en verzorgenden met hart en ziel wordt ingevuld. Ik herken me totaal niet in het eenzijdige beeld dat je schetst. Het doet het vermoeden rijzen, dat je persoonlijk een aantal negatieve ervaringen hebt gehad. Het generaliseren in relatie tot artsen vind ik beneden jouw niveau en gezien de aard van het onderwerp eigenlijk niet kunnen. De volgende passage vind ik betreurenswaardig geformuleerd:
" Waar komt die angst voor het praten over de dood nou vandaan? Hoe komt het dat artsen nog steeds zo staan te hakkelen naast het bed van een patiënt voor wie het einde verhaal is? Dat heeft alles te maken met de belofte die een arts na het behalen van zijn bul heeft afgelegd: de belofte er alles aan te doen om een patiënt beter te maken. De geneesheer geneest. Punt uit. Lukt dat niet, dan heeft hij of zij gefaald. Een dode patiënt is mission incompleted. U gaat niet langs start, u krijgt geen 2000 euro, u mag gelijk naar de gevangenis."
Je schetst een gederailleerde ziekenhuisspecialist, die na het meedelen van de diagnose de patiënt de deur wijst. Ik ontken niet, dat het voorkomt. Door dit als norm in je stukje te nemen doe je veel mensen tekort. Het is naar mijn idee een boos stukje. Weet je op welke manieren mensen allemaal euthanasie kunnen verlangen Daan in de dagelijkse praktijk? Mensen hebben recht om te weten waar ze aan toe zijn. Mensen moeten precies kunnen bepalen wanneer ze dood gaan om die cruise nog even te maken. Of de dokter met zijn spuitje maar even wil zorgen, dat dit allemaal binnen het gewenste schema past. Je schetst een ontmenselijkte dokter en met de eis, het recht, dat je bepleit vrees ik dat je de menselijkheid in dokters op een paradoxale wijze ook niet wenst.
Tot slot. Ik sta nog regelmatig te hakkelen naast het bed. Gelukkig maar. Als ik alles zeker dacht te weten over mensen en de groepen waartoe zij geacht worden te behoren en dit zonder enige twijfel over de mensen zou uitstorten, dan zou dit mij maken tot een dokter, die ik me niet aan mijn bed zou wensen. Zeker niet in aanloop naar mijn laatste adem. Om te luisteren, moet je ruimte creëren. Neem niets voor zeker aan. Twijfel. Creëer ruimte in je hoofd en schenk hem aan de ander.
groet,
Hippo
Hippo en Beus, willen jullie iets duidelijker zijn?
@Daan: Zoals hippo het zegt had ik het ook willen zeggen.
Het aankaarten van een dergelijk probleem verdient m.i. iets meer nuance en wat minder oordelen,
groet,
Hippo
Reactie is geredigeerd
Beus: over de goeden niets dan goeds. Daar hou ik ook oog voor. Maar discussies gaan te vaak over het bezwaar van artsen, en niet over de communicatie met de patient.
Zoe: De patienten behandelen niet, die leggen hun leven in handen van de arts. Die arts kan vaak niet stoppen met behandelen. Mensen willen hoop houden, dat is waar. En de arts staat vaak op een voetstuk. Het is handig als iemand alle partijen wijst op het alsmaar doorgaan, tegen beter weten in (soms).
Dank voor jullie reacties (al ga ik niet op iedereen persoonlijk in, ik lees alles.)
bij de jongere generatie artsen gaat het echt al veel beter. Maar voor veel patiënten is het moeilijk om te stoppen met behandelen. Vooral de oudere generatie, de hoogbejaarde mensen van nu, laten de beslissing over aan de arts of zelfs aan hun kinderen. Ik maak van alles mee op dit gebied en het is allemaal niet eenvoudig. Voor de artsen, de verpleegkundigen, de familie en de patiënt zelf.
Nederland is helemaal geen goed communicatieland, een en al stugge stuntelaars. Niet zo raar dus. Helaas.
@Daan: jammer dat je niet ingaat op mijn reactie.
Soms moet je ook zien hoe vaak het wel goed gaat om een beetje hoop te houden.
Tja; een belangrijk item vind ik dit.
je lekker laten verwennen in een hospice , mosselen en mooie muziek en dan rustig sterven, hoewel wat mij betreft een dood in het harnas de voorkeur heeft. Als dat zou kunnen;-)
Een ambtenaar van de Burgelijke stand die katholiek is, hoeft toch ook geen homohuwelijk te sluiten?
Waarmee ik persoonlijk wel van mening ben dat, wanneer er maar 1 is die huwelijken mag sluiten ‘in de wijde omtrek’, deze mag worden vervangen door een niet-sexistische variant.
Tel de zegeningen…
Voor schoonpa geen voldoende pijnbestrijding. Dokter was door jaarwisseling amper te bereiken, en pa was zeer sterk, relatief jong. De dokter was gewend aan zeer oude mensen die al doodgaan/niets voelen van heel weinig. Afschuwelijk voor hen. Maar er was ook te weinig verpleging. Daarom heeft mijn man hem zelf verpleegd en dat deed hem ook goed. Helaas kon ik niet het klokje rond helpen, mijn zoon moest ’s nachts de regelmaat van thuis hebben.
Reactie is geredigeerd
Ik hoop inderdaad dat ik een communicatief vaardige arts aan mijn bed heb als het ooit zo ver is. Eentje die niet in mijn bijzijn tegen mijn kinderen zegt, ‘nou dames, u ziet het he? dit wordt helemaal niks meer, die hersentjes zijn helemaal kapot’. Dat gebeurde namelijk aan het ziekenhuisbed van mijn moeder, die een beroerte had gehad en (misschien, hopelijk) zo ver weg was dat ze niet meer kon horen.
Da’s een hele goede suggestie. Waardig sterven klinkt zoveel mooier dan euthanasie en palliatieve sedatie. Schaduwtermen vind ik dat. In Belgie willen ze trouwens heel graag de term geneesheer (de term arts wordt niet gebezigd, behalve huisarts) vervangen door lichaamdeskundige. Humor vind ik dat. Belgen zeggen zelf al: een geneesheer geneest niet.
De patiënt hoort aan het stuur te zitten. Artsen en familie kunnen niet veel meer dan keuzes aanbieden. Een gemaakte keuze zullen ze echter dienen te respecteren. Zo niet: dan is er geen respect.
Het alternatief waar je op doelt is in principe ook in strijd met de artseneed: =de belofte er alles aan te doen om een patiënt beter te maken=
Zou die eed niets eens moeten veranderen door de toevoeging dat wanneer er geen genezing mogelijk is de arts bijdraagt aan een waardig sterven?
Reactie is geredigeerd
Gelukkig zijn er ook heel veel artsen die wel alles bespreekbaar maken.