Freelancer in het hoger onderwijs, met of zonder mastertitel? Daar is de uitgang!

Freelancers in het hoger onderwijs zonder mastertitel kunnen het in de toekomst schudden. Ze worden dubbel gepakt. De belastingdienst ziet freelancers als pseudo-werknemers waardoor de overheid miljoenen aan loonbelasting misloopt. Daarnaast vinden hogescholen recente praktijkervaring, inspiratie en motivatie minder belangrijk dan een mastertitel.

Sinds 2008 ben ik zeer gelukkig als freelancer zonder baas. Of zoals ze dat bij de Belastingdienst noemen: een zelfstandige zonder personeel(zzp’er). Eigen baas zijn, daar heb ik na vaste contracten binnen de journalistiek en welzijn heel bewust voor gekozen. Maar betekent wel dat ik in 2015 wellicht afscheid ga nemen van een van mijn eerste opdrachtgevers, Hogeschool Utrecht. Freelancers die werkzaam zijn binnen het hoger onderwijs zijn namelijk loslopend wild waar iedereen op mag schieten.

Docenten zijn geen ondernemers

Volgens de Belastingdienst kun je niet freelancen in het hoger onderwijs. Een docent is in de ogen van de overheid geen ondernemer die zelf bepaalt wanneer en hoe hij zijn opdracht uitvoert en dus geen opdrachtnemer, maar een pseudo-werknemer. Dat is een vreemde redenering. Ik geef namelijk niet alleen les, ik schrijf artikelen, ik ontwikkel en geef trainingen en workshops in het bedrijfsleven en ik word veel ingehuurd voor lezingen in organisaties binnen zorg en welzijn. Met al mijn opdrachtgevers maak ik, net als met de Hogeschool, afspraken wat betreft datum en inhoud. Als ik niet op kom dagen bij die trainingen, of me niet houd aan het wensenlijstje van mijn opdrachtgever, heb ik een probleem. Ben ik dan überhaupt wel een ondernemer?

Lalala… geld

Of heeft het met iets anders te maken? Hogescholen betalen namelijk geen loonbelasting voor freelance docenten en daardoor loopt de Belastingdienst miljoenen mis. Freelancers: als je er niet aan kunt verdienen, dan moet je er maar zo snel mogelijk van af. De Algemene Onderwijsbond(AOb) is het daar helemaal mee eens. Op de eigen website verklaart bestuurslid Jose Muijres:

‘Door ingrijpen van de Belastingdienst kunnen we werken aan meer continuïteit in het hoger onderwijs. Al moeten we er voor waken dat we niet van de regen in de drup raken: collega’s hebben recht op een eerlijk contract. Met bijvoorbeeld een aaneenrijging van tijdelijke aanstellingen of het inschakelen van een uitzendbureau doe je de meesten ook tekort.’

Dat snap ik niet. Alsof alle freelancers zielige werknemers zijn die snakken naar een vast contract! Mijn hemel. Alsof niet juist zij zorgen voor extra impulsen in het onderwijs. Alsof niet juist zij de brug zijn tussen de studenten en de praktijk. Alsof niet juist zij studenten voor kunnen bereiden op een onzekere toekomst op de telkens veranderende arbeidsmarkt. Maar het dreigenment heeft wel effect. Hogeschool Saxion huurt nu al geen freelancers meer in, Hogeschool Utrecht is gevisiteerd door de Belastingdienst en kreeg een naheffing van bijna een half miljoen euro.  En al doet de Belastingdienst nu alsof ze de maatregel heroverwegen, feit is dat freelancers zeer argwanend worden bekeken.

Masterstress

Dat ik daarnaast ook nog eens geen mastertitel heb, maakt het straks echt onmogelijk om voor een hogeschool te blijven werken, freelance of niet. En dat komt door de afspraak die de Vereniging Hogescholen en het ministerie van OCW maakten. Deze laat bijzonder weinig ruimte voor interpretatie: in 2017 heeft 100 procent van de hogeschooldocenten een erkende mastertitel. Pardon? Iedereen moet een mastertitel hebben om les te kunnen geven binnen het Hoger Beroeps Onderwijs? Waarom precies?

Het doet me denken aan de religieuze leiders die volgens de overlevering aan Jezus vroegen: ‘Op grond van welke bevoegdheid doet u dit?’ Na z’n intocht in Jeruzalem had Jezus geldwisselaars van het tempelplein verjaagd, blinden en verlamden genezen en  rabbinaal onderricht gegeven in het tempelcomplex. Dit trok uiteraard de aandacht van de religieuze leiders, die prompt naar zijn papieren kwamen vragen. Was Jezus een betere docent geweest als hij een master Religiewetenschappen had behaald? Had hem dat meer aanzien verschaft bij zijn leerlingen?

Je zou er haast om lachen als het niet om te huilen is. Dit wurgcontract tussen hogescholen en de overheid, dit universiteitje spelen, kan betekenen dat je tegen vakmensen, ook als ze Sven Kockelmann of Paul Witteman heten, moet gaan zeggen: ‘Sorry, maar ondanks uw dijk van een interviewervaring bent u niet geschikt om op de School voor Journalistiek studenten iets bij te brengen, want u heeft geen master.’ Een schat aan recente praktijkervaring hebben, gemotiveerd en geïnspireerd voor de klas staan, meewerken aan de ontwikkeling van excellent hoger onderwijs, volgens niet de minste hoogleraar op masterniveau als docent binnen het HBO functioneren: het maakt straks geen bal meer uit. 

Freelancer met ambitie, veel ervaring maar zonder mastertitel? Daar is de uitgang. Een Master Breien en maar een week gewerkt op de redactie van het NOS-journaal, joehoe, hier is een vast contract!

Het voelt alsof ik een paria ben, als freelancer zonder master in het hoger onderwijs. Alsof het niet bijzonder genoeg is dat ik omwille van mijn enthousiasme en mijn in jaren opgebouwde, wetenschappelijke rouw-expertise heel vaak word ingehuurd door diverse opleidingen, van voortgezet onderwijs en post-hbo tot universiteit (waar mij nooit om een titel gevraagd wordt). En wat me hierbij het meest bij de strot grijpt, is dat niemand, van manager tot directeur, me kan overtuigen dat dit is wat het onderwijs beter maakt. Of studenten verrijkt. Sterker nog, ik heb het gevoel dat iedereen met deze regelgeving in zijn maag zit. Ik mis visie en passie.

Wat wil de student?

En dus zal ik als het moet straks zonder pijn afscheid nemen, want ik wil niet alleen dat studenten groeien van het onderwijs dat ze krijgen, ik wil zelf ook groeien van het onderwijs dat ik geef, en van de organisatie waarvoor ik opdrachten uitvoer. En ik wil niet het gevoel krijgen dat ik het vijfde, lastigste wiel aan de wagen ben. Daar ben ik te goed voor. Opdrachten genoeg. En tenslotte: de studenten, waar het eigenlijk allemaal om zou moeten draaien binnen het onderwijs. Heel gek dat de Vereniging Hogescholen inzet op 100 procent masters en niet op 100 procent goed onderwijs. Wat willen studenten? Hebben zij vooral behoefte aan docenten in vaste dienst, met mastertitels? Wat levert dat op? Excellente docenten?

Riekje de Jong, werkzaam bij het Centrum voor Onderwijs en Leren van Universiteit Utrecht (niet gepromoveerd), deed onderzoek naar de excellente docent. Zij kwam uit op zes kenmerken:
1. Passie voor het vak
2. Verruimen en ontregelen van het denken van studenten
3. Veel en gevarieerde interactie met studenten
4. Didactische structuur en klimaat
5. Continue professionele ontwikkeling
6. Consistentie

Edith Roefs van Hogeschool Windesheim (niet in het bezit van een master), doet al een paar jaar onderzoek naar inspirerend docentschap.  Haar conclusie sluit hierop aan: 
Het zijn docenten die een concrete interesse weten aan te wakkeren, vertrouwen en durf geven en een gezonde nieuwsgierigheid of kritische en lerende houding aanmoedigen. Het zijn de docenten die naast de overdracht van vakinhoud de studenten ook persoonlijk weten aan te spreken. Op die manier ontwikkelen studenten een beeld van zichzelf in relatie tot het beroep en wereld waarin ze leven. Een dergelijk beeld, ofwel beroepsidentiteit, geldt als een belangrijk hulpmiddel voor zelfsturing. Dat is noodzakelijk in een tijd waarin studenten toenemend hun weg moeten zoeken in een complexe, veranderlijke wereld.”

Vereniging van Hogescholen en politiek, ik daag u uit!

Een goede docent is dus inspirerend voor studenten, heeft passie voor het vak, is ondernemend, leergierig en heeft een rugzak vol motivatie, inspiratie en in zijn vakgebied verworven competenties. Het is een professional met of zonder mastertitel. Freelance of in vaste dienst. En die excellente docent verdient een excellente opdrachtgever. Met een heleboel lef. Om de Belastingdienst van het nut van freelance vakkrachten te overtuigen. En moed, om bijvoorbeeld contracten met de overheid open te breken. Maar vooral vereist het streven naar excellent onderwijs het hebben van een visie op onderwijs. Vereniging van Hogescholen, politiek, ik daag u uit deze te presenteren.

 

Daan Westerink, 5 juni 2014

Over Daan Westerink 515 Artikelen
pedagoog (MEd), rouwdeskundige, docent en onderwijsontwikkelaar, publicist, mediator, trainer en social media expert.

6 Reacties

  1. Dag. Mooi stuk. Ik moet eerlijk bekennen dat ik er ook zo over dacht. Tot een jaar geleden. Ook ik baalde van de master-eis, vond het een wassen neus. Sterker nog, onlangs heeft een masterstudent onderzocht of het hebben van een master als docent een meerwaarde heeft. Nul komma nul, bleek. Praktijkgericht, wetenschappelijk onderzoek stelt jou dus in het gelijk. Echter, hetzelfde hbo heeft afgesproken met het minocw dat ingezet moet worden op onderzoeksvaardigheden van studenten. Door praktijkgericht onderzoek kan ‘iets’ empirisch worden onderzocht, conclusies worden getrokken, al dan niet dmv bestaande literatuur, aanbevelingen gedaan. Hierdoor kan een vakgebied zich blijven vernieuwen, gericht op de toekomst. Een hbo-er kan zo een echte meerwaarde zijn voor de praktijk waar hij/zij werkt. Dus, omdat die eis er nou eenmaal was en ik freelancer wilde blijven als docent in het hbo ook maar een master gekozen. Niet met tegenzin, maar nog steeds kritisch en argwanend, want elitair wereldje, dat masterniveau. Nu, een jaar verder kan ik niet uitgepraat raken over hoeveel ik heb geleerd, enorm praktijkgerichte stof overigens, die ik direct kan toepassen in mijn praktijk. Ik maak echt een verschil met deze kennis. Hoewel ik al hbo en post-hbo heb gedaan, is master toch wel even een niveau hoger. Je moet echt weten hoe je wetenschappelijk onderzoek doet. Kennis van statistiek, wiskunde, onderzoekstechnieken, APA. Deze kennis moet je doceren aan je studenten, dus moet je het zelf ook 100% weten. Dit zie ik nu pas in. Omdat ik zelf een masterstudie volg, zie ik pas het nut ervan in. Nu pas voel ik me goed ‘uitgerust’ met de juiste kennis en bronnen om mijn eigen studenten deze vaardigheden ook te kunnen uitleggen. Voor geinteresseerden, er zijn diverse onderwijskundige hbo-masters met een wcgeldtarief van rond de 1.945 euro per studiejaar. Succes allemaal!

  2. Ik denk ook dat de belastingdienst zich drukker maakt over het spekken van de staatskas dan om de inhoud. De laatste tijd proberen ze het zelfstandig ondernemers flink lastig te maken. Een mastertitel is niet meteen een teken van kwaliteit als het om lesgeven gaat. En daarbij: de HU zou wel gek zijn om je te laten gaan als docent. Zonde.

  3. Ik ben het helemaal met je eens. Wat een verschraling. Hoop dat HU een list bedenkt, zodat de goede freelance docent, met praktijkervaring en een hoop enthousiasme, kan blijven lesgeven. Want roepen dat onderwijs beter aan moet sluiten bij de praktijk en naar een hoger niveau moet worden getild en dan dit…belachelijk
    .

  4. Daan, het is precies wat je aanhaalt, dit kan niet anders dan een poging zijn om belastinginkomsten op te krikken. Want de inhoudelijke argumenten zijn onredelijk en in zijn consequenties onhaalbaar. Freelance docenten brengen de door dezelfde overheid zeer gewenste vakkennis, innovatie en flexibiliteit in het hoger onderwijs. En als over freelance docenten afdracht verplicht wordt als gevolg van de afhankelijke arbeidsrelatie, wat aantoonbaar niet juist is, dan is het het ook afgelopen met de honderdduizenden freelance ICT-consultants, tekstschrijvers, sportinstructeurs, architecten, ingenieurs, coaches, trainers, etc etc.. Dan is de wens van het kabinet om van Nederland een creatieve en flexibele kenniseconomie te maken, niets anders dan een holle frase.

  5. Goed Daan. Ook ik maak me zorgen met mijn vaste aanstelling en veel praktijkervaring. Zorgen om de lessen van het vak Freelance waarin we studenten na lang aandringen door de praktijk eindelijk bijbrengen hoe de praktijk van het freelancen werkt, hoe het ondernemerschap in elkaar zit, welke tarieven gangbaar zijn en hoe je met opdrachtgevers en belasting omgaat als vrije jongen. Daarvoor schakel ik steevast succesvolle ondernemers in die het klappen van de zweep kennen. Maar straks staan er ambtenaren in vaste dienst voor de groep die nog nooit ondernemer zijn geweest of misschien ooit maar die compleet met master geen idee hebben hoe het nu werkt. Misschien moet de HU per direct de mogelijkheid creëren voor de goedbetaalde gastdocent. Zonder contract maar met een leuke vergoeding voor een vlammend college direct gebaseerd op praktijkervaring.

  6. Dank allemaal voor de steunbetuigingen via Facebook, Twitter en LinkedIn. Helaas was het niet mogelijk hier reacties achter te laten, vanwege een filter. Als het goed is, lukt het nu wel om te reageren. Ik hoor graag jullie reacties! Hartelijk, Daan

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.




WordPress Anti-Spam door WP-SpamShield