Vrouwen, kinderen en mannen. Allemaal rouwen ze op hun eigen manier. En geen van die manieren is beter dan de ander. Maar niet iedereen denkt hier hetzelfde over.
Na het drama in Apeldoorn, stonden de mensen die het allemaal zo goed wisten direct klaar met hun adviezen. Want ze wilden helpen. Dat doen we in dit land namelijk heel graag: problemen oplossen voor anderen. Ook als die niet op te lossen zijn. Vooral Jacqueline Huizinga, de vrouw die alle arme kinderen die getuige waren wilde laten praten en kleien, trof me diep in het hart. En niet op een positieve manier.
De kinderen die hadden gezien hoe Karst mensen overhoop reed, moesten van haar praten over hun gevoelens, en zij vond het ook belangrijk dat ze die traumatische gebeurtenis keer op keer gingen herbeleven. En ze vond een gewillig oor bij Jan Bos die afgelopen zaterdag de bijeenkomst voor kinderen in de kerk in Apeldoorn organiseerde. ‘Er waren kinderen die er direct over praatten, maar ook kinderen die niks zeiden’, aldus Bos. En daar wilden Huizinga en Bos iets aan doen. Want praten moet, en dus dwongen ze kinderen woorden te gebruiken voor het moment dat die auto de menigte raakte, en daarmee wellicht ook hun vader, moeder, opa of vriendinnetje.
Wellicht hebben Huizinga en Bos ooit een cursus kinderen en rouw gevolgd, en daar gehoord dat het uiten van gevoelens heel belangrijk is tijdens een rouwproces. Wat ze helaas zijn vergeten is dat je de rouw moet laten komen zoals die zich aan dient. En in het geval van kinderen, de meeste mannen en een enkele vrouw komt die rouw er vaak niet in de vorm van woorden uit. En dat hoeft ook niet. De weduwnaar die iedere dag naar zijn werk gaat en in het weekend met een vriend flinke einden fietst doet het namelijk net zo goed als de weduwe die stopt met werken, wekelijks naar een therapeut gaat en met lotgenoten contact zoekt.
Iedereen die iemand door de dood heeft verloren, zal beamen dat het woord verwerken eigenlijk niet op zijn plaats is. Die vader, moeder, partner, broer, zus of kind of opa komt namelijk echt niet meer terug. En dat blijft pijn doen, ook later nog. Zowel kinderen als volwassenen kunnen daar niet iedere minuut van de dag mee bezig zijn, omdat je er anders aan onderdoor gaat. Om goed een rouwproces door te komen, is het van het grootste belang dat je een balans vindt tussen verwerken en herstellen. En kinderen doen goed voor hoe dat in zijn werk gaat: ze spelen overdag, en op sommige momenten komt de pijn er ineens uit. En dan is het fijn als ouders of omgeving er voor ze zijn.
Maar mevrouw Huizinga wil de kinderen niet laten spelen, ze wil vooral praten, dat is haar manier van verwerken. En door al dat gepraat en geknutsel gingen de kinderen krap een week na het geweld alles alweer herbeleven. Terwijl de traumatoloog bij de NOS toch zo duidelijk zei dat praten en herbeleven helemaal niet zo’n goed idee is, zo kort na een gewelddadige gebeurtenis.
Als er over rouwende kinderen gesproken wordt, dan lijkt het al gauw alsof ze het niet goed doen. Ze rouwen in stukjes, hoor ik telkens weer, of beseffen zo kort na een overlijden nog niet helemaal wat dood zijn betekent. Juist, maar daarin zijn ze dus absoluut niet anders dan volwassenen. Waarin ze wel verschillen: kinderen laten zien, door ook te spelen hoe het eigenlijk moet. Maar in onze praatcultuur vind je daar haast geen luisterend oor voor. Volwassenen als mevrouw Huizinga en meneer Bos willen er in ieder geval niet aan.
Ik geloof oprecht in de goede bedoelingen van beide mensen. Maar zachte heelmeesters kunnen ook nu nog stinkende wonden veroorzaken. Rest mijn niets dan een waarschuwing te geven aan alle kinderen van Apeldoorn, en hun ouders: laat je niets aanpraten!
Daan Westerink, 12 mei 2009
Ik heb nu in mijn nabijheid gezien hoe (kleine) kinderen met rouw omgaan.
Mijn zus en zwager hebben mijn kleine nicht van 4 gewoon alle ruimte gegeven bij het overlijden van opa.
Boekje gekocht en dat moest de eerste dagen keer op keer worden voorgelezen, maar even later gewoon spelen en gek doen.
Ze heeft Opa nog gezien na zijn overlijden, maar hoefde dat niet als ze dat niet wilde.
Ze vond hem maar nep.
En dan blijkt weer: kinderen en dronkenmensen zeggen de waarheid.
Dat fanatieke willen helpen, tja, daar gaat het waarschijnlijk al fout. Willen luisteren (en niet slechts bij een, uitgelezen gelegenheid)werkt wat beter. Niks geforceerd eruit willen trekken. De tijd moet ook zijn werk kunnen doen. Ik kende Kubler Ross niet, las net wat over haar. Ik herken veel uit haar 5 processen-theorie, maar ongetwijfeld kan het voor anderen wat anders liggen. Dat geforceerd aan theorieen vasthouden, zonder zelf de gift tot empathie te hebben…of het meegaan in ooit populaire theorieen totaal verwerpen (Freud, ik bedoel niet de psychotherapie maar de theorieen) daarmee kind met badwater weggooiend, het uitbesteden van liefde aan de hulpverlening,…het klopt allemaal niet, al ben ik ook niet zo’n utopist dat ik denk dat hulpverlening onnodig kan worden.
zie mijn blog,
we waren in Moergestel
mijn zoon van 9 tekende het register met een gezicht en daarnaast twee smilies!!! prachtig toch
liefs Moon
Toen Jesse werd vermoord op een naburige school, is hier ook aandacht aan besteed in de klassen. Pratend en tekenend en op meer manieren. De kinderen waren namelijk heel erg bang. De ouders werden ook verzocht goed op te letten en met ze te praten als dit nodig bleek. En dat was het in veel gevallen. De kinderen weten nu nog wel, wat er is gebeurd, maar ze hebben er geen last meer van, en voelen zich weer veilig. De vriendjes en familie van Jesse zullen echter nog steeds erg veel verdriet hebben en dus op een andere manier moeten worden begeleid (rouw).
Reactie is geredigeerd
Ik heb het ook gezien en me verbaasd… Wat me eveneens erg verbaasde is dat de juf van groep 8 van de Julianaschool, de camera’s in de klas toeliet tijdens haar kringgesprek. Gaat het dan om de sensatie, om te laten zien hoe je dit in het onderwijs doet, gaat het om de kinderen die hun eigen ritueel mogen hebben om de gebeurtenissen een plaats te geven of gaat het om de 5 minutes of fame van de school en de juf?
Nou ja, de gevolgen zijn voor later…
Zich van verre:
Vragen stellen mag altijd!
Zelfreflectie is er in mijn geval wel. Ik stel mijn ideeën over rouw en verlies continu bij, met plezier zelfs, en weet hierdoor ook dat de theorieën betreffende de rouwfasen van Kubler Ross en de Rouwtaken van Worden niet volledig zijn, en voor veel mensen niet kloppen. Ik snap niet dat sommige collega’s daar niet aan willen (‘ want Elisabeth heeft zoveel goed gedaan voor de stervende en rouwenden mensen’. Alsof dat betekent dat haar theorie niet achterhaald kan zijn). Het verbaast mij dat maar weinig opleidingen in de zorg kennis nemen van nieuwe onderzoeken. Een paar hogescholen uitgezonderd, maar die fases worden doodleuk nog onderwezen. Met herstel, net zo noodzakelijk als verwerken, en met mensen die helemaal geen rouwzorg nodig hebben, houdt men zich veel te weinig bezig.
Hoe dat komt? Ik denk vooral doordat we te veel willen ‘helpen’. En ook dat hulpverleners teveel focussen op methodieken die bij henzelf werkten. Maar je kunt mensen, kinderen en volwassen, een rouwproces niet inslepen. Je kunt ze beschadigen als je dat doet. Zoals je al aangeeft: Nothing that’s forced can ever be right. If it doesn’t come naturally, leave it.
Wist het niet, heb het niet gezien, maar het verbaast me niets. ‘Hulpverlenerstrauma’ noemen ze dat dus in zeker kringen, ja. Ach, als je wil weten wat er allemaal aan onnatuurlijkheid (if it don’t come natural, leave it)in smensen gevoelslevens huist, moet je hier de lachewekkendheden omtrent de dood van bril en Apeldoorn lezen.
Ik snap de vraag van Parkiet ook wel wat. Ook jou bedreigt de niet empathische methodologie; jij doet aan rouwverwerkingsbegeleiding en verdient er je brood mee. Is er genoeg zelfreflectie? Ik stel de vraag niet onvriendelijk, want ik lees je vooral met graagte en instemming.
precies je gaat zo-wie-zo dood. Die heelmeesters hebben een hypotheek te betalen. Lees J.J. Voskuil
R. Krudzlo en helemaal zonder heelmeesters ga je soms gewoon dood en met ook, maar misschien wat later.
Cees met je eens wat het koningshuis betreft maar…, waarom overtref je het weer met slachtoffers van de Rode Khmer. Snap het niet.
Je kan toch niet van iemand als deze blogster verlangen dat ze even naar de slachtoffers van de Rode Khmer kijkt en dan weer terug. Dat maakt de discussie zo SLAP. Dat zie je aan haar reactie. J.J. Vokuil die Oliphant nu in zijn zonnige hoeje leest zou zeggen: Stom…dom…, en je verdient er geld mee. Of deze speciaal voor je opgezocht op Google: Ik kan niet tegen mensen die niet inzien dat ze een zak zijn. Je mag best een zak zijn maar zie het in. J.J.Voskuil.
Maar zachte heelmeesters kunnen ook nu nog stinkende wonden veroorzaken.
Reactie is geredigeerd
Daan, zeker, het blijven kinderen. Kinderen zijn ook mensen, kleine mensen in ontwikkeling desnoods. Redelijke wezens ook. Ik denk wel, dat er verschil is tussen rouw en een trauma door een schokkende ervaring. Voor de directe omstanders, klein en groot, zal de schrik, het rondvliegen van lichamen en de daarop volgende angst een andere benadering behoeven dan rouwverwerking. Lijkt me althans. Bij rouw speelt (door blijvend gemis veroorzaakt)verdriet en het plekje geven een grote rol. Bij een ervaring als deze kan ik me voorstellen, dat er nog heel wat nachtmerries en angsten volgen. En dat het belangrijk is, dat er goed opgelet wordt. In dat kader is een gesprek met alle kinderen samen niet eens zo’n raar idee. Het wordt zo bespreekbaar en open, en gaat misschien iets minder snel sluimeren op de achtergrond. Maar ieder mens, klein of groot, is anders. Er zullen ook mensen gebaat zijn bij de voorgestelde benadering. Maar waakzaamheid blijft geboden over een lange, lange periode.
Reactie is geredigeerd
Qabouter: dat noemen ze in mijn kringen het hulpverlenerstrauma. Je wilt die ander van zijn ellende afhelpen, zodat jij je beter gaat voelen. En als dat niet lukt: nou! Trauma! Goed hoor, zo scherp als jij het neerpent.
Daan,
Misschien is het voor mensen als Bos en Huizinga wel een manier van verwerken, dat ze dit soort dingen accuut gaan regelen voor anderen. Dat ze daarom zo star zijn dat het zo MOET, anders wordt hun verwerking gedwarsboomd.
Sparkietje: Het prachtige van lotgenoten is dat zij jou, en jij hen niet hoeft uit te leggen hoe het voelt om iemand te verliezen. Daar kan geen deskundige tegenop.
Thera: rouwende kinderen, getraumatiseerde kinderen, kinderen die iets ingrijpends hebben meegemaakt: het blijven kinderen, en inderdaad: de lange termijn is belangrijker dan de zorg op korte termijn. Hopen dat die aandacht er op de lange termijn ook nog is.
Ivy: het groter maken is makkelijk geworden door internet, maar je kunt het hiermee ook weer kleiner maken. Fijn medium toch.
Cees: ik ben het vaak niet met je eens, maar nu wel. Ik kan me goed voorstellen hoe dit in sommige landen ongeloof veroorzaakt.
en waarom, vraag ik me af, zou jij wel deskundig zijn?
Ik zie veel meer in lotgenoten!
Mee eens, met echter een opmerking: Het betreft hier in de meeste gevallen geen rouwende kinderen, maar mensen (de directe omstanders bedoel ik) die iets verschrikkelijks hebben zien gebeuren, als een vernietigende donderslag aan een heldere en feestelijke hemel. Wellicht dat ze een soort shock ervaren. Dan is het heel belangrijk, dat dit tot uiting komt, omdat ze anders lang last van de klap kunnen hebben. Raadzaam is het, dat de ouders hun kinderen goed in de gaten houden. Als ze opeens over drie maanden niet kunnen slapen ofzo, dan is het misschien tijd voor hulp. Maar ieder kind is anders, dus zo’n massale praatsessie is misschien geschikt voor het ene kind, voor de ander zal het alleen maar nog meer ellende opwekken. Alles op zijn tijd (en eventueel individuele ondersteuning), in dat opzicht deel ik jouw mening.
Reactie is geredigeerd
Daan: ik sluit me aan bij je betoog. Dat hele traumagedoe wordt zo ongelooflijk opgeblazen! Alsof het hele land een trauma heeft.
Ik hoop dat de mensen die het voor het zeggen hebben ook naar je luisteren.
En dat zelfs kinderen die het op de tv hebben gezien hulp nodig hebben. Het moet toch niet gekker worden. Een man die het in het hoofd schiet en in een mensenhaag rijdt een ‘ramp’ te noemen, met alle traumahulpverlening van dien. Schei effe uit zeg. De direct geraakten, slachtoffers en hun nabestaanden, prima. Maar dat heel Nederland te doen heeft met de koninklijke familie omdat ze een glimp hebben opgevangen van het incident? Soft.
Zeg niet dat ik ongevoelig of cru reageer want ik werk hier met de slachtoffers en nabestaanden van een van de ergste regiems van de 20ste eeuw: de Rode Khmer en heb recht van spreken.
Nederland rouwt. Komop zeg. Het incident is erg, zeker, maar je kan ook overdrijven.
Ik ben het dus met je eens, Daan.
Ceesgegroetje.
Demio: het jeukt bij mij ook 🙂
Morticia: creatief uiten: ook dat alleen op verzoek denk ik. Later kan het handig zijn om toe te passen, maar alleen als er iets aan de hand is. Te snel ingrijpen is nooit goed.
Qabouter: ja, dat is ook zo!
Koko/Coco: je hebt me laten lachen. Ook heel gezond in tijden van verdriet 🙂
Verexcuseer de tijdelijke identiteit ;-)))
@Daan: Mee eens! Ieder mens (volwassene of kind) verwerkt het op zijn / haar eigen manier. Opgedrongen hulp, en dan zeker in een opgelegd format, werkt over het algemeen zelfs averechts.
Groet,
Kokopelli
Wat je beschrijft is een algemener probleem van de "sociale betrokken mens" in mijn mening. Ze staan altijd graag volop in het sociale middelpunt en zijn zelf erg verbaal ingesteld. Maar met al hun zogenaamde "empathie" kunnen ze zich niet inleven in mensen die ANDERS met dingen omgaan dan zijzelf. Wat dat betreft zijn ze vaak erg arrogant en onverzettelijk, er is maar één goede manier om dingen te doen, en dat is HUN manier.
Die mevr Huizinga is een dom mens!
Dwingen heeft nooit tot iets positief geleid.
Laat die kinderen tekenen, zich creatief uiten. Dat werkt.
Daan, ik ben het helemaal met je eens. Zelfs voor volwassenen geldt dat ze niet altijd hoeven te praten, dus zeker kinderen hoeven dat niet. Al die betweters, ik word er kriegelig van.