Ontslag kan zelfs een sterke kerel breken

Door Daan Westerink en Joost van Wielink

Honderdduizenden werknemers in ons land staan op het punt hun baan kwijt te raken, maar aandacht voor de soms ingrijpende gevolgen van dit grote verlies is er niet. Rouwen om je baan is blijkbaar voor watjes.

Vijftigduizend bouwvakkers raken na de bouwvak hun baan kwijt, omdat de huizenmarkt is ingestort. Binnen de media, de autobranche en de industrie is het niet anders. Het vinden van een nieuwe baan is met al die werklozen geen makkie. Maar omdat we niet in een watjesmaatschappij leven, houdt iedereen zijn mond. Tot er klappen vallen. In en buitenshuis.

Op de schaal van grote verliezen staat het verlies van een baan in de onderste regionen. Wat nou, treuren om het verlies van je werk, er zijn mensen die een kind of hun hele familie hebben verloren, dat is pas erg! En zo hobbel je voort, nadat je jarenlang voor een baas hebt gewerkt, je ziel en zaligheid hebt gegeven, en eigenlijk niet weet wat je thuis moet gaan doen, behalve dan je vrouw voor de voeten lopen, als zij van haar werk thuiskomt.

Neem nou Alex. Werkte 25 jaar bij een grote verzekeraar. Na jaren van trouwe dienst is hij boventallig verklaard. Alexzegt: ‘Ik ben kennelijk niet goed genoeg’. Anders had hij wel kunnen blijven, denkt hij. Van een trotse werknemer is hij veranderd in een onzeker hoopje mens. ‘Waarom mocht mijn collega wel blijven, en ik niet?’. Thuis gaat het niet goed met Alex. Hij kropt alles op, en sluit zich af voor zijn gezin en zijn vrienden. Gelukkig heeft zijn bedrijfsarts op tijd door dat er iets mis gaat, en deze stuurt hem door naar een training, waar Alex leert de rommel in zijn hoofd op te ruimen, en opnieuw zin te geven aan zijn bestaan en vooruit te kijken.

Alex is niet de enige die problemen heeft met het plotselinge werkloze bestaan. Werk is voor rijwel elke Nederlander meer dan een noodzakelijk kwaad om geld te verdienen. Een baan betekent status, je ontleent er gedeeltelijk je identiteit aan en het haalt vaak goede dingen in je naar boven. Eigenschappen en talenten waarvan jij als persoon, maar ook de organisatie waarvoor je werkt, gaat bloeien en groeien. Maar als die rots in de branding, de reden om iedere dag op te staan, ineens wegvalt, dan kan dat ingrijpende gevolgen hebben. En wat je ook leerde op de werkvloer en daarbuiten: het omgaan met het verliezen van je status, van een vast inkomen, van een regelmatig leven, van schouderklopjes en collega’s, zat niet in het lespakket.

Ook al weet je dat het economisch slecht gaat, het verlies van je eigen baan zie je vaak niet aankomen. Dat kun je veroordelen als dom, want voorspelbaar, maar de mens is meer dan de ratio. Vergelijk het maar met het naderend einde van een slechte relatie: je wist het wel, maar als het dan zover is, komt de klap toch hard aan. Het kost je een flinke tijd om dat te verwerken. Trauma wordt wellicht voorkomen als je aanpassingen aan de nieuwe situatie hebt kunnen plannen. Plotseling en onvoorzien verlies van je werk kan ook traumatiserend zijn. Vooruitkijken is dus van belang.

De vijftigduizend bouwvakkers die na de bouwvak hun baan dreigen te verliezen, steken ondertussen, bewust of onbewust, hun kop in het zand. Slechts 30 procent van hen maakt zich zorgen over de toekomst (onderzoek ADV Marketresearch). FNV Bouw-voorzitter John Kerstens benadrukte onlangs dat het ongelooflijk belangrijk is dat werknemers nu hun verantwoordelijkheid nemen. Zij moeten volgens hem een vakdiploma halen en zorgen dat ze weerbaar zijn in hun werk.

Wij zouden daaraan toe willen voegen dat niet alleen werknemers, maar ook werkgevers hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Leer je personeel zichzelf te uiten. Vertel ze eerlijk als er ontslag dreigt, zodat ze zich voor kunnen bereiden. Weten wat je te wachten staat betekent niet dat het verlies van een baan geen pijn doet. Niet voor medewerker, niet voor de organisatie.Maar net als bij de andere verliezen in het leven geldt ook hier: als je voorbereid bent, slaat het nieuws geen gat in je ziel. En komen gezinnen minder onder druk te staan. Dat betekent winst voor iedereen. Ook voor sterke kerels.

Daan Westerink ispublicist en rouwdeskundige. Joost van Wielink is consultant, coach en trainer. Hijschreef met Bert Cozijnsen het boek ‘Over de rooie, emoties bij verlies en veranderingen op het werk’. (2009)

 

Dit artikel verscheen op 22 juni 2009 in Trouw