Ze zeggen wel eens dat je eerst iets meegemaakt moet hebben voordat je je er een voorstelling van kunt maken. Dat het altijd anders is dan dat je dacht. En dat is ook zo. In ieder geval met euthanasie. Want hoe leg je in hemelsnaam aan een ander uit wat het met je doet als je na een helse strijd het leven een doodziek lichaam ziet verlaten, hoe dat zo geliefde lijf lijkt te ontspannen. Er eindelijk een einde aan alle pijn komt. Je kunt naar woorden zoeken, maar je vindt ze niet.
16 februari 1983. In het Amsterdamse Antonie van Leeuwenhoekziekenhuis zit ik samen met mijn vader en broer aan het sterfbed van mijn moeder. In de dagen ervoor is haar door kanker geteisterde lichaam zo verzwakt en de pijn zo ondraaglijk, dat de artsen na overleg met mijn ouders besluiten de dosis morfine te verhogen. De dood zal niet lang meer op zich laten wachten. En niet alleen mijn vader, ook mijn broer en ik, 17 en 14 jaar oud, mogen daarbij aanwezig zijn. Heel langzaam en vredig glijdt ze het leven uit. Dankbaar zijn we dat we haar tot het einde toe mogen begeleiden. Zij, die mijn broer en mij het leven heeft gegeven, moet nu haar leven loslaten.
We houden haar handen vast en onze adem in als zij haar laatste adem uitblaast. Zeggen vervolgens even helemaal niets. Ze is overleden. Dood. Haar leven en vooral alle pijn. Voorbij. Ik aai haar zachte wangen. Haar frêle lijf is nog warm, haar glimlach zacht. Ik doe mijn ogen dicht. Het voelt alsof ik aan mijn voeten naar beneden word getrokken in een grote krater, mijn armen en benen tintelen. En dan voel ik de armen van mijn vader en broer. We kijken elkaar aan en knikken. En kijken dan weer naar mama.
Discussie over euthanasie
En heel eventjes, daar in die kleine kamer op de vierde verdieping, voelt het magisch. Onuitstaanbaar veel verdriet, maar ook dankbaarheid. Dat wij bij haar sterven zijn geweest. Dat ze niet alleen was, dat wij samen met haar naar de drempel van het leven zijn gelopen. Dat ze zonder pijn is gestorven al is ze nog maar 41 jaar. Moeder van twee kinderen, partner, dochter, zus, vriendin. Liefste buurvrouw.
Die dankbaarheid verdwijnt naar de achtergrond als ik de gewone wereld weer betreed. Was het ziekenhuis een warm bad, met liefdevolle artsen, geestelijk begeleiders en verpleegkundigen, de buitenwereld heeft soms onverwachts een keihard oordeel klaar. We verliezen het contact met de familie van mijn moeder. Kunnen elkaar niet goed vinden in het land van rouw.
En er barst een discussie los over euthanasie. En die discussie doet pijn. Officieel mag het namelijk niet, wat de artsen deden. Mijn moeders dood bevindt zich in een schemergebied. Zonder de morfine had ze langer geleefd, zij het met heel veel pijn. Is er daardoor sprake van euthanasie? Van het opzettelijk beëindigen van een leven? Er blijken mensen te zijn die daar heel veel moeite mee hebben, ook als het gaat om mensen zoals mijn moeder. Voor mij wordt het jarenlang een beetje taboe om al te openlijk te vertellen hoe mijn moeder precies is gestorven. En dat doet pijn, het verstoort mijn rouw. Zoals alle obstakels een rouwproces lastiger maken, voor alle nabestaanden.
Euthanasie als traumatische gebeurtenis
Inmiddels is de dankbaarheid terug. Omdat er zoveel mensen voor ons zijn geweest in die moeilijke tijd. Omdat mijn moeder nog de tijd heeft gehad om heel uitgebreid haar levenslessen over te dragen aan mijn broer en mij. Dat ze heeft kunnen praten met de ziekenhuispastor, dat hij haar nog de zegen heeft gegeven, en dat ze ook van hem eindelijk mocht gaan. Dat ik als jong meisje bij haar sterven mocht zijn, dat we haar hebben begeleid, dat ik haar rustig het leven heb zien verlaten. Dat de verpleegkundigen ons daar zo goed op voorbereid hebben. Haar sterven was geen traumatische gebeurtenis.
Lees het hele artikel op ik mis je
Laat een reactie achter