Spreken is zilver, zwijgen is fout – Zilveren Tips van jongeren die iemand verloren

Binnen een gezin is het niet altijd makkelijk om elkaar te begrijpen in tijden van verlies. Ook voor vrienden en klasgenoten is het soms moeilijk om aan te voelen wat iemand nodig heeft die net een broer, zus, vader, moeder, oma, opa of een ander belangrijk persoon verloor. Wat zeg je wel, wat zeg je niet, waar heeft iemand behoefte aan, wat moet je doen?

Niet alleen de naaste omgeving vindt het lastig. Jongeren gaan naar school, hebben banen, lopen stage, sporten, gaan uit. Iedere opleiding binnen het voortgezet, middelbaar, hoger of wetenschappelijk onderwijs krijgt te maken met jongeren die kort of langer geleden iemand verloren. En ook werkgevers worden regelmatig geconfronteerd met rouw op de werkvloer.

Het is handig wanneer je als mentor, studieloopbaanbegeleider of werkgever dan weet wat je dan kunt doen. Sommigen pakken dan een zogenaamd rouwprotocol uit de kast. Daarin staat hoe je moet handelen als een leerling, student, werknemer of collega een dierbare verliest of zelf overlijdt. Zo’n rouwprotocol is handig tijdens die hectische eerste dagen. Het geeft antwoord op vragen als ‘Wie gaat de leerling bellen, wie informeert het team, wat zeg je tegen de klas’ enzovoorts.

Maar pas op: in een protocol staat niet wat een jongere zelf nodig heeft. En ook niet wat je zegt als een leerling, student of werknemer voor het eerste weer in de klas of in de zaak staat. De jongeren die meewerkten aan het boek ‘Verder zonder jou’, vroeg ik tips te geven hoe je dat nou doet: omgaan met jongeren die iemand verloren. Dat deden ze. En hoe! Zij gaven tips aan ouders, aan vrienden, aan de omgeving, aan scholen, aan werkgevers maar ook aan jongeren die nu te maken hebben met een verlies. Tips die prikkelen, die je aansporen iets te doen, of je vertellen dat je nog eventjes moet wachten.

Hieronder een selectie van Zilveren Tips. Het spreekwoord zegt dan wel:

‘Spreken is zilver, zwijgen is goud’,

in tijden van verlies is het spreekwoord:

‘Spreken is zilver, zwijgen is fout’.

De tips zijn een beetje aangepast, en mogen vrij uitgedeeld worden. Praat erover. Stop de tips vooral niet weg.

Tips voor scholen van jongeren die iemand verloren 

  1. Wees erop voorbereid dat een leerling, docent of een gezinslid kan overlijden.
  2. Maak een rouwprotocol en bespreek dit met het hele team.
  3. Geef het hele team de mogelijkheid om kennis op te doen over jongeren en rouw (literatuur, lezing, scholing).
  4. Zorg dat docenten weten wie er in het gezin van leerlingen of studenten overleden is.
  5. Behandel verlies en rouw als vast thema binnen het team.
  6. Nodig een rouwdeskundige uit die vragen over de dood kan beantwoorden als die deskundigheid niet binnen school aanwezig is.
  7. Zorg dat iedere leerling of student een vertrouwenspersoon heeft binnen school. Dat hoeft niet automatisch de mentor of studieloopbaanbegeleider te zijn.
  8. Denk na over dagen als vaderdag, moederdag, feestdagen, verjaardagen.
  9. Als een gezinslid van een student/leerling/docent overlijdt, stuur dan als directie ook een kaartje.
  10. Een vertrouwenspersoon moet direct contact opnemen met de leerling als een gezinslid overlijdt, en niet afwachten.

Tips voor docenten van jongeren die iemand verloren 

  1. Vraag wat er verteld mag worden in de klas, of aan je collega’s en hou je daaraan.
  2. Aan medelijden heeft hij/zij niets.
  3. Vraag hem/haar hoe het gaat als zij/hij weer op school komt, maar niet tijdens de les.
  4. Behandel hem/haar normaal in de klas, zij/hij wil geen uitzondering zijn.
  5. Blijf vragen hoe het gaat, ook als hij/zij vaak ‘goed’ zegt.
  6. Rouwen is niet binnen twee maanden over.
  7. Pas in overleg lessen en toetsen aan.
  8. Zij/hij moet niet praten, zij/hij mag praten.
  9. Zeg niet: ‘Het is het ergst voor je moeder’, vraag: ‘Wat heb je nodig?’ en luister naar het antwoord.
  10. School betekent voor heel veel leerlingen/studenten afleiding. Afleiding is heel gezond in tijden van verlies.

Tips voor ouders/verzorgers van jongeren die iemand verloren

  1. Bereid me voor dat iemand dood gaat.
  2. Je kunt mijn verdriet niet wegnemen.
  3. Geef antwoord als ik wil weten wat er precies is gebeurd.
  4. Laat hem of haar gerust zien dat jij ook verdrietig bent, maar belast hem of haar niet met je verdriet. Pas op voor leedconcurrentie.
  5. Iedereen gaat anders met het verdriet om. Respecteer dat.
  6. De rollen in het gezin kunnen even veranderen. Maar niet te lang.
  7. Spreek af met vrienden.
  8. Zoek hulp als je over je problemen wilt  praten.
  9. Blijf een ouder voor hem of haar.
  10. Praat er met lotgenoten over als je dat nodig hebt.

Tips voor familieleden van jongeren die iemand verloren 

  1. Dat je hem of haar niet altijd verdrietig ziet, betekent niet dat hij of zij geen verdriet heeft.
  2. Houd de herinnering levend. Het is fijn als er mooie verhalen verteld worden over vroeger.
  3. Anekdotes als ‘Oh, je vader vond dat ook zo fijn’ zijn prettig.
  4. Laat zien dat je er voor hem of haar bent, kom niet alleen op verjaardagen.
  5. Laat hem of haar niet vallen.
  6. Praktische hulp is ook heel prettig.
  7. Zeg niet ‘Je moet door he!’ Het hoeft namelijk niet, maar hij of zij doet het wel.
  8. Doe ook leuke dingen met hem of haar.
  9. Denk aan hem of haar op speciale dagen, die doen vaak extra veel pijn
  10. Stuur ook 2, 3 of 10 jaar later kaartjes op de sterfdag

Tips voor vrienden van jongeren die iemand verloren

  1. Vraag er gerust naar, hij of zij vindt het vaak zelf ook moeilijk om er over te beginnen .
  2. Ben je bang om hem/haar verdrietig te maken en zeg je daarom maar niets? Je kunt iemand niet verdrietig maken, dat is zij/of hij al.
  3. Laat het maar gewoon komen, die tranen van hem of haar. Pak niet gelijk een zakdoek.
  4. Je hoeft niet altijd over het verlies te praten, er zijn is net zo belangrijk.
  5. Koester wat jij nog wel hebt.
  6. Zeg niet: ‘Ik ben er voor je’ of dat je ’t begrijpt als dat niet zo is.
  7. Je hoeft niet altijd langs te komen. Een sms’je, kaartje en msn’en kan ook heel fijn zijn.
  8. Doe ook leuke dingen met hem of haar, afleiding is soms heel fijn.
  9. Scheld niet met kanker.
  10. Luister naar hem of haar.

Tips voor de omgeving van jongeren die iemand verloren

  1. Bedwing je nieuwsgierigheid, je hoeft niet alles tot in detail te weten.
  2. Zelfdoding is niet dom en niet laf (maar er zo over praten wel).
  3. Jongeren die iemand verloren zijn niet zielig. Je hoeft je dus niet te gedragen als ramptoerist.
  4. Wees blij dat jij je moeder, vader, broertje, zusje, oma of op nog wel hebt.
  5. Vraag aan hem of haar wat er is gebeurd, doe het niet achter zijn of haar rug om.
  6. Als je het niet hebt meegemaakt, zeg dan niet dat je begrijpt wat iemand voelt.
  7. Zeg niet: ‘Je hebt gelukkig je moeder nog’
  8. Als je wilt weten hoe het met me gaat, vraag dat dan aan mij en niet aan mijn familie.
  9. Verdriet slijt, maar blijft.

 Tips voor werkgevers van jongeren die iemand verloren 

  1. Doe kennis op over rouw en zorg dat je weet wat je moet doen als een naaste van een werknemer overlijdt.
  2. Maak een rouwprotocol en bespreek deze met werknemers.
  3. Net als met de ziekte en met een zwangerschap moet je ook met de rouw van een werknemer om leren gaan.
  4. Neem zelf contact op met een werknemer.
  5. Ga er niet vanuit dat collega’s niet welkom op de uitvaart zijn omdat ze de overledene niet persoonlijk kenden.
  6. Check of werkzaamheden aangepast moeten worden.
  7. Laat een werknemer niet te lang thuis zitten, daar kun je ziek van worden. Onder de mensen zijn kan je op de been houden.
  8. Vraag niet alleen wat hij of zij nodig heeft, geef daar ook ruimte voor.
  9. Begrijp dat ’t na een half jaar nog niet over is.
  10. Zeg maar dat je eigenlijk niet weet wat je zeggen moet. Dat is altijd beter dan niks zeggen.

Tips voor jongeren die iemand verloren 

  1. Je bent niet de enige die dit meemaakt, al denk je dat soms wel.
  2. Soms moet je vrienden helpen door te zeggen dat je ze nodig hebt.
  3. Geef aan wat je aan kunt op school of je werk.
  4. Huilen is niet erg, het lucht op.
  5. Probeer een ritme aan te houden.
  6. Je hoeft er niet over te praten, het mag.
  7. Eerste keren – verjaardag, sterfdag, feestdagen – zijn erg confronterend, ga dan dingen doen die je prettig vindt.
  8. Het is niet raar om hulp te vragen.
  9. Zoek lotgenoten (bijvoorbeeld online) als je mensen zoekt die je begrijpen.
  10. Zorgen voor je ouder is prima, maar jij mag ook nog kind zijn.

 

Over Daan Westerink 515 Artikelen
pedagoog (MEd), rouwdeskundige, docent en onderwijsontwikkelaar, publicist, mediator, trainer en social media expert.

4 Reacties

  1. @Daan Westerink:
    Hallo Daan, dankjewel voor je reactie. Shaun is maandagavond overleden en je adviezen komen dus eerder van pas dan gehoopt. Voor de jongens is alles geregeld; ze blijven in hun eigen huis & op hun eigen school. De huidige vriendin van hun vader zal hen opvoeden en wanneer wanneer ze volwassen zijn gaat het huis op hen over. Op school is er enorm goede opvang en vooral de oudste heeft aangegeven dat hij daar veel aan heeft. Je suggestie voor het maken van een boekje vond mijn vriend erg mooi, en we zullen dat zeker doen.
    Nogmaals bedankt voor het maken van deze site; ik zou willen dat er meer mensen zo open en eerlijk over de dood & rouw konden spreken.
    Groetjes,
    Natasja

  2. @Natasja: Dag Natasja, Wat heftig, wat deze man meemaakt, en wat zijn kinderen al hebben meegemaakt en nog zullen meemaken. Belangrijkste is: er is geen sprake van verwerken. De jonge dood van ouders is iets dat met je meereist, je hele leven lang. Dat is erg ingrijpend. Het is heel belangrijk dat de jongens weten waar ze straks gaat wonen, wie voor ze gaat zorgen, wat er gaat veranderen, of ze bij elkaar blijven, of naast alles wat er verandert ook nog dingen blijven zoals ze nu zijn. Je kunt ze niet voorbereiden op de pijn, maar je kunt wel zorgen voor een stabiele situatie om hen heen. School is heel belangrijk, mensen om hen heen ook. Mensen die blijven komen, die verhalen blijven vertellen over hun ouders. Er zijn is zoveel belangrijker dan woorden, of hulp aanbieden! Dat je op FB soms praat, is ook heel belangrijk. Hou contact, jullie zijn de toegangspoort tot informatie over hun ouders. Je zou een boekje kunnen maken met jullie herinneringen. Het is later erg fijn dat iemand op heeft geschreven hoe blij ouders waren met hun komst, hoe die ouders ook al weer waren, wat ze leuk vonden enzovoorts. Blijf dus de warme ‘oom en tante’ die jullie waren, al wonen jullie ver weg. En vraag vooral waar ze behoefte aan hebben… Groet! Daan

  3. Beste Daan,
    Dank je voor het maken van deze site, ik heb al een aantal nuttige tips gevonden. Zijn er nog zaken waar ik specifiek bij jonge kinderen & tieners op moet letten?
    De beste vriend van mijn partner is 40, en verloor 2 jaar terug zijn vrouw bij een auto ongeluk. Zelf is hij terminaal ziek en zal binnenkort overlijdeb, waardoor de jongens (7 & 14) wezen worden. Voor hun fysieke welzijn is natuurlijk gezorgd, maar wat kunnen we nog doen om te helpen bij de verwerking van al dit verdriet? Ze wonen ver bij ons vandaan en dus zien we hen niet vaak. De oudste spreek ik soms via FB, en als we hen zien proberen we leuke dingen met hen te doen.
    We willen zó graag meer doen, maar ik weet niet goed wat. Alvast bedankt voor alle tips die je kan geven!
    Met vriendelijke groet,
    Natasja Groenewoud

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.




WordPress Anti-Spam door WP-SpamShield