Een levenslang verlangen

Straks sta ik voor een groep mensen die het afgelopen jaar afscheid hebben genomen van een dierbaar persoon. Een vader, moeder, opa misschien, of oma. Zussen en broers zitten in de zaal, samen met kleinkinderen. Zoveel mensen, zoveel verhalen. Een herdenkingsbijeenkomst waar ik gedichten voor zal lezen, en een verhaal zal vertellen over rouw.

Of eigenlijk heb ik het straks helemaal niet over rouw, maar over een levenslang verlangen. Iemand voorgoed verliezen is niet in tijd uit te drukken, namelijk. Er is niet zoiets als voorgoed verleden tijd. Dat rouw na een jaar over moet zijn vind ik dan ook de grootste flauwekul. Je blijft iemand missen, je neemt je herinneringen aan hem of haar mee op je reis, hoe oud je ook bent.

Zoals altijd reist in gedachten de film ‘Father and Daughter’ met me mee, de met een Oscar bekroonde animatiefilm van Michael Dudok de Wit.

In de film neemt een meisje afscheid van haar vader. Hij vaart weg, metafoor voor doodgaan, voor scheiding, voor het geen contact meer hebben met een ouder? Daarna zie je haar in de jaren die volgen telkens terugkeren naar die plek. Eerst met vriendinnen, die geduldig wachten als ze met haar fiets in de hand even stilstaat. Daarna fietst ze langs met haar man, even later gevolgd door fietstochtjes met haar gezin.

Het meisje wordt vrouw, de vrouw krijgt kinderen en wordt ouder en ouder. Ze blijft terugkeren naar die ene plek. Soms aarzelend, dan weer met een gebogen hoofd, vaak met anderen, soms alleen. Het verdriet drukt haar niet omver, het mag er zijn. Althans, zo voelt het voor mij.

Op een dag, ze is dan een oude vrouw, loopt ze naar de plek waar haar vader ooit verdween. Het water is weg, de zee is akkerland geworden, en door het graan loopt ze tot ze bij het bootje komt waar haar vader destijds in voer. Ze gaat op de bodem van de sloep liggen, en even lijkt het alsof ze zelf sterft.

Dan opent ze haar ogen.  Staat op, kijkt in de verte en gaat hollen. En terwijl ze rent, wordt ze jonger en jonger. Tot ze, als jong meisje, weer tegenover haar vader staat. Hij neemt haar in zijn armen en de film eindigt.

Maker Michael Dudok De Wit, die een Oscar won voor de film, voor de beste animatie, zei hierover in een interview: “Wat ik het liefst wilde uitdrukken was de emotie die in het Engels ‘longing’ heet. Een diep verlangen. Dus niet zozeer het verlangen naar een televisieprogramma dat je wilt zien, of een stuk chocola, maar een stil, diep verlangen. Het soort verlangen dat je hele leven kan beïnvloeden.”

Dat woord verlangen greep me bij de keel. Het werkwoord rouwen is heel zwaar, en duidt op een eindig proces. Verlangen drukt iets positiefs uit. Je mag blijven denken aan wat je verloor. Blijven verlangen naar wat er niet meer is, maar je nog steeds kracht geeft. Zoals de liefde van mijn ouders voor elkaar en voor mij en mijn broer. Die voel ik nog steeds, en geef ik weer door aan mijn kinderen.

Willem Wilmink benoemt dat verlangen heel mooi in zijn gedicht Achterlangs. In gedachten loopt hij nog wel eens het huis van vroeger binnen, en alles blijkt er nog te zijn zoals het was.

‘En die paar mensen die je nooit hebt kunnen missen,
kwamen daar binnen met een lach op hun gezicht.
Je zou je voortaan nooit meer in de weg vergissen,
je deed het boek van alle droevenissen dicht.’

En over dat verlangen ga ik vanmiddag vertellen. En ik lees het gedicht voor. De film bewaar ik voor een volgende keer.