Monique* is 35 jaar oud en is moeder van twee prachtige jongetjes van 3 en 6 jaar oud. Een half jaar geleden is haar vader plotseling gestorven. Twintig jaar geleden stierf haar moeder na een lang ziekbed. Wat ze niet begrijpt is dat ze sinds een maand nachtmerries heeft over haar vader. In die angstdromen komt ook haar moeder ineens weer voorbij, ’terwijl ik het allang verwerkt hebt dat zij er niet meer is.’ Ze wil weten of het wel normaal is wat ze voelt en of het goed is dat ze een afspraak heeft gemaakt met een psycholoog.
Monique heeft een rotjeugd gehad. En dat is zachtjes uitgedrukt. Er is haar nooit verteld hoe lief ze was, ze kreeg nooit een aai over haal bol bij goede school- of sportprestaties, hoe hard ze ook studeerde en hoe ongelooflijk knap ze tijdens turnwedstrijden ook over de ongelijke brug heen stuiterde. Het enige lichamelijke contact dat haar moeder met haar zocht was met haar vuisten. ‘Mama sloeg keihard. Liefst op plaatsen die de volgende dag verstopt konden worden achter jurkjes of lange broeken.’ Haar vader stond erbij en hij keek er naar, net als in het kinderliedje met de cynische eindzin: ‘ hi, hi, hi, ha, ha, ha.’
Monique kan zich niet herinneren dat er ooit gelachen werd in huis. Het enige lichtpuntje in haar jeugd was de woensdagmiddag, dan kwam oma langs. Die wiegde haar wel eens in slaap.’Hoe kan het dat ik zo verdrietig ben terwijl mijn ouders mijn leven verpest hebben? Hoe kan het dat ik ineens weer over mijn moeder droom terwijl ik haar uit alle macht uit mijn leven gedacht heb?’ Ze moet huilen. Volgens haar kun je alleen rouwen als je heel veel van iemand gehouden hebt. ‘Mijn ouders hielden niet van me, hebben me geestelijk en lichamelijk kapot gemaakt, dus kan ik niet verdrietig zijn nu ook mijn vader dood is gegaan’.
Ik vertel Monique dat je na het sterven van je ouders, in normale situaties, rouwt om het verlies van de onvoorwaardelijke liefde van een ouder voor zijn kind. Maar als die liefde van je ouders voor jou er nooit is geweest, of nooit werd getoond, dan is de dood van ouders een heftige confrontatie. Het betekent dan een definitief afscheid van het kind-zijn, terwijl je nooit echt kind bent geweest. Er zijn veel volwassenen, die dan net als Monique ineens in een heftig rouwproces terecht komen.
Monique knikt hevig. ‘Ik heb tot zijn dood van alles geprobeerd om toch nog aandacht te krijgen van papa’, zegt ze dan. ‘Ik ben toch altijd bij hem op bezoek gegaan, deed zijn boodschappen, zorgde ervoor dat mijn kinderen hem af en toe zagen, want ja, het was toch hun grootvader. Maar hij kon het niet. Hij heeft nooit kunnen zeggen dat ie van mij of van de kinderen hield. Ik kon nooit iets goed doen. Eigenlijk zou ik opgelucht moeten zijn dat ze nu allebei dood zijn. Maar dat ben ik niet. In mijn dromen blijven ze me achtervolgen met hun vuisten en hun blikken.’
Ze is moe. Van haar dromen. Van het zo lang knokken voor zichzelf. Aangezien ze zelf een heel betrokken moeder en partner is, zoekt Monique hulp om liever voor zichzelf te leren zijn. Om positiever in het leven te staan. De negatieve stemmetjes die zeggen dat ze niet goed genoeg is, moeten uit haar hoofd. ‘Hier kan ik niet alleen uit komen. Is dat wel normaal?’ Ik zeg dat het heel normaal is en dat ze heel erg dapper is.
Binnenkort heeft ze een afspraak met een psycholoog die weet hoe ingrijpend een slechte jeugd kan zijn en die ook weet hoe gecompliceerd rouw soms is. ‘Hopelijk kan ik ooit weer echt mezelf zijn. En genieten. Zoals ik genoot bij oma.’ Dat hoop ik ook.
*De naam Monique is uit privacy-overwegingen gefingeerd.
Daan Westerink
Dit is zo bekend, begin november heb ik van mijn oom vernomen dat alle twee mijn ouders overleden zijn. De dood van hen beiden heeft mijn moeder tot op het laatste moment verzwegen en stil gehouden voor iedereen. Een huis vriendin heeft uiteindelijk toch alles verteld aan een familielid van mij, die dat weer verteld heeft tegen mijn oom omdat ze dan wist dat het toch bij mij terecht zou komen. Dit heeft alles veranderd! Nachtmerries en angsten en verdriet nemen vaak de overhand. Mijn relatie lijdt er ook onder, want voor mijn vriendin is dit heel zwaar. Zij heeft onlangs haar vader verloren en zit ook met haar grote verdriet, terwijl ze nu meer bezig is om mij rustig te krijgen. Ik heb heel veel onrust in mij, en soms weet ik niet hoe ik mijzelf moet gedragen. Ben heel veel aan het piekeren. Naar een psycholoog wil ik niet. Heb genoeg psychiaters in het verleden gehad door mijn moeders toedoen. Is er een andere oplossing? Bij voorbaat hartelijk dank
Ha Caroline, dank voor je reactie! Even voor de goede orde (een wat technische reactie komt hierna): Monique zegt zelf dat haar ouders niet van haar hebben gehouden, vandaar mijn keuze om het zo neer te schrijven. Het was in ieder geval geen liefde waar zij iets aan had. En dat is nu het belangrijkste.
Ik geloof net als jij ook niet in het lukraak oprakelen van trauma… Maar ik ben wel voorzichtig met het aanraden van interventies waarvan de wetenschappelijke basis (wat mij betreft dan hoor) niet is aangetoond. Vandaar ook dat ik zelf altijd (in geval er sprake is van meer dan ‘normale rouw’) juist wel doorverwijs naar psychologen (geregistreerd bij het NIP, want iedereen kan zich therapeut en psycholoog noemen) uit mijn eigen sociale kaart, omdat ik ze ken, weet hoe ze werken en omdat zij kennis hebben van rouw, van trauma, en systemisch en contextueel aan de slag gaan met veerkracht en met mal-adaptaties (ik ben niets waard, het zal nooit iets met mij worden). En dat betekent zeker ook kijken naar wat er wel was (oma). De psychologen die ik ken werken niet alleen maar cognitief, gelukkig niet!
O, ja. Het is zelfs de vraag of haar ouders inderdaad niet van haar gehouden hebben. Mensen kunnen liefde voelen én hun innerlijke woede en frustraties op je afreageren. Dat maakt het allemaal nog veel ingewikkelder.
Heel herkenbaar verhaal. Dat je ouders je niet hebben gegeven wat jij nodig had, is is de rouw die veel mensen die in mijn praktijk komen, aan moeten gaan. Als relatietherapeut ben ik trouwens nog nooit iemand tegen gekomen die wel echt alles van zijn/ haar ouders had gekregen. Het grote probleem is in mijn ogen niet alleen het verleden onder ogen zien, maar vooral in het heden zien hoe jij wel van jezelf kunt houden. Hoe jij jouw innerlijk kind wel kunt geven wat het nodig heeft aan liefde, troost en zachtheid. Helende interventies gebruiken uit familieopstellingen (in het geval van deze vrouw, haar contact laten maken met haar overleden oma en de troost die zij van haar kreeg) zijn ook belangrijk. Hoe langer ik werk in de persoonlijke groei, jhoe minder ik geloof in het oprakelen van trauma. Psychologen werken vaak alleen maar cognitief. Daar heeft jouw innerlijke kind, dat pre-verbaal is, helemaal niets aan.