Alterius nobis vivere morte datum est

Ik heb ineens weer vreselijk zin in de zomer. Niet in die benauwde, allesverzengende hitte, nee het mag een winderige dag zijn, met zon, graadje of 19. Helemaal mijn dag, ik zie een nog heel helder voor me.
In gedachten ga ik even terug.

Het is 4 juli 2004, een dag dat je de elementen voelt. Nou ja, wind en zon, en ik word als vanzelf naar buiten getrokken. Naar de grote gezamenlijke binnentuin, waar sommigen al bezig zijn met het verwijderen van het riet uit de voedingrijke vijver. Voila: het element water. En ploep, daar is de aarde, want dat komt met het riet mee. Het is zo’n dag dat je er helemaal voor gaat, net als de rest.
De taken zijn goed verdeeld. Twee man staan met lieslaarzen in de vijver, en leggen het riet op de kleine oevers. Anderen trekken het de kant op, en daar staan weer klaar om het weg te kruien. Alles wordt afgevoerd en later hergebruikt. Weinig woorden, hard zwoegen, maar ook veel lol.
En dan gaat het ineens keihard regenen. Het maakt ons, volwassenen en kinderen, niet uit. De jongsten springen al gauw door de plassen en schuilen onder de bomen, de volwassenen gaan stug door met het verzamelen van het riet. Straks wacht de warme soep en een dak boven ons hoofd.

Triturus alpestris
De mannen in de vijver gaan heel voorzichtig te werk. Er huizen hier, in dit groene dorp in de stad, padden, kikkers, egels, diverse vogels, te veel poezen, muisjes enzovoorts. En ineens ligt er tussen het riet een salamander. Een beschermde diersoort, maar al was hij dat niet: heel voorzichtig wordt hij uit het riet gehaald. Het is, zo blijkt later, een Alpenwatersalamander – de Triturus alpestris.Hij is voornamelijk blauwgrijs, maar zijn buikje is oranjerood van kleur. De opwinding over het diertje gaat als een lopend vuurtje de tuin rond en al snel staan groot en klein te kijken naar het prachtige ventje. Lessen uit de natuur en dat in de randstad, op 10 minuten fietsen van het centrum van Utrecht. Een heel klein voorval, maar zo blijmakend. Even later wordt de Triturus weer veilig aan de rand van de vijver teruggezet, waar genoeg beschutting voor hem is blijven staan.
Ik probeer dat beeld van die natte, maar mooie zomerdag vaak terug te krijgen, zeker in hectische maanden als deze. Ondanks alle voorzorgsmaatregelen loopt deze maand langzamerhand weer vol met afspraken, verjaardagen, kertdiners, verplichte borrels et cetera. Maar als ik heel even rustig ga zitten, mijn ogen sluit of mijn fotomap open, dan zie ik de salamander weer. En heel even is het weer hartje zomer. Het maakt me heel rustig.

Het vuur
Vanavond dacht ik: even opzoeken, salamander en vuur, hoe zat dat nou? Het woord salamander is ontleend aan het Latijnse salamandra, van oorsprong een naam voor een schubloze, giftige slang. Men dacht lange tijd dat salamanders in het vuur leefden. En dat vind ik ook terug in oude teksten, uit de 17^e eeuw, bijvoorbeeld deze van de Leidse Daniel Heinsius (1580 – 1655), bibliothecaris van de Leidse Universiteitsbibliotheek:

Te nutriunt Salamandra ignes, que cætera perdunt.
Alterius nobis vivere morte datum est.

_{Salamander, het vuur dat andere dieren doodt, voedt jou.
Zo kunnen wij door andermans dood leven.}

Ik heb heus geprobeerd alleen over de zomer en die prachtige salamander te schrijven. Maar ik eindig wederom met een filosofische gedachte. En raak ook weer het onderwerp de dood aan. Zo gaat dat.