Jaarlijks sterven rond de 135.000 Nederlanders. De meeste mensen sterven sinds het midden van de twintigste eeuw in het ziekenhuis of in een verpleeghuis, en daarmee is de dood uit het dagelijkse leven verdwenen.
Ineke Koedam betreurt deze gang van zaken, omdat Nederlanders hierdoor bang voor de dood zijn geworden, en dat is volgens haar niet nodig. Zij werkt sinds jaar en dag in diverse hospices, waar terminale patiënten hun laatste weken door kunnen brengen, en schoolt werkers in de terminale zorg.
Koedam doet in haar boek In het licht van sterven, verslag van de bijzondere ervaringen van hospicemedewerkers, rondom het sterven van bewoners. Zoals die van vrijwilliger Anke, die vertelt over een vrouw die op haar sterfbed het gevoel had dat haar overleden dochter haar haalde. “Het sterven was daardoor voor haar helemaal geen punt meer. Het was een heel bemoedigende en troostvolle ervaring.”
Deze zogenaamde ´levenseinde-ervaringen´ van de hospicemedewerkers zijn interessant om te lezen. Vooral omdat zij laten zien hoe belangrijk het is dat stervenden voor vol worden aangezien.
Minder geslaagd zijn de passages waarin de auteur aangeeft hoe je dat doet, sterven. Niet door de regie in eigen handen te nemen, maar door het allemaal lijdzaam te ondergaan. Haar tussen-de-regels-door verspreide boodschap ‘je moet het sterven ondergaan, de regie uit handen geven is fout’, wekt ergernis. Evenals de wollige manier waarop ze dit duidelijk probeert te maken. “Zolang we blijven geloven in het maakbare sterven en niet in staat zijn om in het niet-weten te verblijven, zullen we ons niet kunnen openen voor het nieuwe. Het nieuwe dat zich in het verborgene van deze overgang schuilhoudt tot we ernaar kunnen kijken.” Wat bedoelt de schrijfster hier nu precies mee?
Cardioloog Pim van Lommel, auteur van ‘Eindeloos Bewustzijn’ zegt in het voorwoord dat ‘in onze westerse wereld sterven en dood nog steeds zo’n taboe zijn.’ Waarop hij deze wetenschappelijke uitspraak baseert is onduidelijk. Programma’s, boeken, artikelen en tweets die gewijd zijn aan de dood schieten juist als paddenstoelen de grond uit. De dood is hip.
Nee, het nieuwe taboe is praten over de manier waarop je wenst te sterven. We mogen tijdens het leven de touwtjes in handen houden, maar een groeiende groep mensen roept dat je deze regie totaal uit handen moet geven rondom de dood. Onder het mom ‘de dood is taboe’, wordt een geregisseerd einde (lees ‘de vraag om euthanasie’) veroordeeld. Of zoals Koedam het omschrijft: “Hoe kunnen wij nabij zijn als ons hart door angst gesloten blijft, als ziekte, ouderdom en doodgaan niet passen in onze succesvolle en maakbare levens, als we onwetend en onvoorbereid zijn en niet in staat zijn ons in kwetsbaarheid over te geven?” Het nieuwe lijden als dogma 2.0?
Daan Westerink, 22 oktober 2013
Besproken boek: In het licht van sterven. Ervaringen op de grens van leven en dood
Auteur: Ineke Koedam (AnkhHermes)
ISBN: 978 90 202 0962 4, prijs: € 19,95
Laat een reactie achter