Op de fiets naar een lezing met voorop in de bak een paar boeken, in mijn tas papieren, kopieën en losse ideeën. Mijn hoofd is leeg, om mijn mond een krul. Ik heb er zin in. C., die deze avond heeft georganiseerd in de kosterswoning -en niet in de pastorie Daan, protestantse kerken hebben een kosterswoning!- moet haar hoofd nog leeg maken, en dat gebeurt al fietsend. We zetten samen koffie, en gaan al pratend de kamer binnen waar straks zo’n 10 mensen binnenlopen. Het huis is warm, de sfeer is goed, en even later druppelt iedereen binnen.
Ik kijk om me heen en zie open, warme gezichten. Leeftijden tussen de dertig en midden zestig. Niemand leunt achterover en ik voel direct dat er heel veel animo is om te vertellen en te vragen. Wat er vervolgens gebeurt is magisch, voorzichtig zinderend. Een van de vrouwen vertelt over haar jeugd zonder ouders. Een moeder vertelt over de moeite die het haar kost om haar overleden ouders een plek te geven in haar drukke leven met kinderen. Ik vertel over mezelf, over het boek, en vooral ook over wat het met je kan doen als je ouders overlijden. Hoe je in je kracht kan komen, hoe veel mensen net als ik na de dood van een dierbare voelen dat het tijd is om DAT TE DOEN WAT ER TOE DOET. Instemmend geknik.
De balans in de groep is heel goed. Praters, luisteraars, en dan de rollen omgekeerd. ‘Ik twijfelde of ik hier wel mocht zijn, want ik heb mijn ouders nog. Maar ik verloor mijn broer toen ik 9 was, en hij is nog steeds in mijn leven. En ik ben zo benieuwd wat er in andere gezinnen gebeurde toen iemand overleed.’ Ik vertel haar hoe welkom ze is. Dat het er niet om gaat wie je verloor, of wie het meest verloor, maar dat er vanavond hier gedeeld kan worden. En ik vertel dat de dood van een broer of zus, net als de dood van een ouder, heel ingrijpend is voor kinderen en voor volwassenen.
Eigenlijk doe ik helemaal niet zo veel. Ik vertel, ik vraag, en ik luister. En zij luisteren, zij vertellen, en vooral: ze vragen elkaar heel veel. Prachtig om dat te zien, mensen die elkaar voorheen niet kenden, dat zij zo snel vertrouwd met elkaar zijn. Ik zie opluchting door de herkenning van elkaars verhalen. Ik zie ze de woorden inademen, zie dat er iets in ze gebeurt. Ik hoor mooie bekentenissen ‘de dood van mijn vader was een oer-ervaring, die heel ingrijpend was, maar die ik toch ook niet had willen missen.’
De man tegenover komt aan het einde van de avond terug op het het verlies van zijn vader, 51 jaar geleden. Hij had eerder verteld dat dat hem eigenlijk helemaal niet veel had gedaan. Vader was altijd ziek, en de dood was een opluchting, een einde aan de pijn en de moeilijke bezoekjes. De periode daarna, die was moeilijk. Zijn moeder werd voor het onderhoud van haar gezin afhankelijk van de kerk en van wat overbleef van de veiling. Hij verhaalt hoe hij als oudste zoon wekelijks de ouderlingen moest ontvangen en, voordat hij het geld kreeg, altijd weer die donderpreek aan moest horen over hel en verdoemenis. De vernedering iedere week als hij bij de veiling het gratis voedsel in ontvangst nam. Altijd afdankertjes. Armoede. Sappelen. Geen liefdevolle tijd.
Maar, zei hij: ‘ik heb mijn vader niet gemist’. Wel was hij benieuwd of het vaker voorkwam, dat de oudste zoon of dochter zo belast werd na de dood van een ouder. Hij was nooit kind geweest. Niemand had nog ooit over zijn vader gesproken, hem ooit gevraagd hoe het met hem ging. En hij sprak, behalve een enkele keer met zijn vrouw, nooit over wat hem was overkomen. En dat hoefde ook niet. Verleden tijd. Niemand, zelfs zijn kinderen niet, wisten van zijn verdriet. Hij had geen foto’s en sprak nooit over zijn ouders.
Maar, zei hij ‘ik heb altijd in mijn achterhoofd gehad dat ik ervoor moest zorgen dat ik niet zo jong zou sterven. Want ik wilde mijn kinderen niet aandoen wat mij was overkomen. En ik was ontzettend bang dat mijn vrouw en mijn kinderen iets overkwam. Bijna op het obsessieve af.’
Hij krijgt erkenning. Ziet ineens dat hij niet de enige is die met heel veel verwarrende gevoelens rondliep na de dood van een ouder, of broer. "Goh”, besluit hij. "Weet je dat ik hier nog nooit met iemand over heb gesproken? En weet je dat ik altijd gedacht heb dat het verlies van mijn vader niet zoveel invloed heeft gehad op mij? Omdat ik hem niet miste? Ik zie ineens in hoe alles met elkaar te maken heeft. Wat een openbaring!’
Ik sluit de avond vol indrukken af. ‘Kunnen we niet vaker samen komen, er is nog zoveel dat ik met jullie kan bespreken!’, wordt gezegd. Instemmend gelach. Ik spreek uit dat het heel bijzonder is, dat er zo’n sfeer van openheid ontstaat.
Blij stap ik met C. weer op de fiets. We lachen, zijn dan weer serieus. Het heeft ons allebei geraakt, deze avond. Of bijeenkomst. Of…Tsja.
Noem het maar een lezing. Noem het maar een rouwgroep. Noem het maar een interactieve bijeenkomst. Hoe je het ook noemt: het is ongelooflijk bijzonder om je gedachten met anderen te delen en je gevoelens in vertrouwen te kunnen uiten. Ook vreemden kunnen aanvoelen als verwanten.
Alderliefste, Ramses Shaffy, Liesbeth List – Laat Me / Vivre
(Een van mijn zieleliedjes. Kwetsbaarheid en kracht.
Staat ook in de Volkskrantfuneraljukebox, zie het infoblok rechts.)
Udo: het lijkt zo vanzelfsprekend, praten. Maar sommige onderwerpen moeten nog steeds bespreekbaar gemaakt worden.
Interview uit de Gelderlander!
Mephisto: Ik was er. Zonder pretenties. Ik maakte een doodgewoon onderwerp bespreekbaar. Ik praat met mensen. Geen seniele mensen (wie neemt de ander hierin nu serieus, jij of ik?) Voor sommigen voor het eerst in 51 jaar. Je mag dit blog misselijkmakend vinden. Maar anderen beledigen: dat is onnodig. Ik ga me niet lopen verdedigen, en anderen ook niet. De kwetsende opmerkingen over Ramses o.a., laat ik bij jou.
voordat u over uw nek gaat van mijn commentaar: ik hoop dat uw ‘happening’ beter was dan u beschrijft, want wat u beschrijft doet mij denken aan ‘geestelijk lijderschap/leiderschap’. En dan heeft u de boodschap van het ‘luisteren naar anderen’ nog niet goed onder woorden weten te brengen (al dan niet voor uzelf). Ik ging in elk geval over mijn nek. Ik krijg het gevoel alsof die mensen bijna seniel zijn en door u worden geholpen.
Sorry, ik voer dat soort ‘onzin’ enkel nog uit met stinkend rijke lui. Omdat ze het leuk vinden rijk te zijn. Wie speelt er dan met emoties?
My text: En, al "geestelijk rijp" om het klooster in te gaan, na zulks één avond? Of is dat nog wat te vroeg? Eerst nóg een aantal van deze ‘spirituele avonden’? Het is zoals Rami zegt: als een warm bad. En, hoe voelde het om, als alternatief genezer, bergen 50+ers een warm bad te geven?
Ik kan u Thunderback aanraden. Daarin krijgt een anderssoortige 50+er ook een bad van een religiserieus geïnspireerd figuur. Lèkker dat ze dat vindt!
ps. volgens mij is Ramses, bij gebrek aan creativiteit, aan het sterven aan korsakov. Wegens drankmisbruik, creatief falen (naar eigen drank-inzicht) en het stelen van liedjes van Jacques Brel. Niet vergeten! Melancholie is mooi, mensen les geven ook, maar draag jij zorg voor de gevolgen? Of schrijf je liever boeken en laat je de mensen voor wat ze (niet) zijn (in dit geval)?
"Don’t forget the thing you were, once you were born…" (bullshit, maar hier zeker wel toepasselijk)
@udo: ik lees hierboven geen ‘praten’. Wèl ‘doen/laten spreken’. Dat doe ik met poppen. Praten doe ik met mensen. Catch my drift?
@Daan: En ja, het is belangrijk oorlogsslachtoffers over hun ervaringen te laten spreken. Zeker waar. Vanuit die context wil ik uw blog best begrijpen. Dan onthoud ik mij ook verder van commentaar en kan ik u enkel nog plezier wensen met de komende sessies. Welke uiteraard alles met uw boek van doen hebben.
Rami is leraar, ik ook. U ook?
Of enkel wannabee?
Want u speelt met mensen…
Reactie is geredigeerd
God, wat is praten inderdaad belangrijk, en wat werd en ook wordt dat toch ook nog vaak juist niet gedaan..
Welk interview, esta?
Ondanks het zware onderwerp moet de bijeenkomst voor velen als een warm bad hebben gevoeld. Mooi.
Hoe herkenbaar, dat verhaal van die man. Niet uit eigen ervaring, maar wel uit die van een hele dierbare vriendin, die haar moeder verloor toen ze 10 was. Haar oudste broer 18, oudste zus 15, jongste kind 7. Tien kinderen hadden ze en de zus van 15 moest van school komen om het huishouden te doen.
Daar praatte ook nooit iemand over.
Tot jaren later de oudste broer kanker kreeg en overleed. Toen realiseerde oudste zus zich dat ze pas bij de begrafenis van moeder, op het kleine stukje tussen kerk en begraafplaats het besef had gekregen: nu is mijn moeders werk voor mij, nu verandert er voor mij heel wat. En met dat besef heeft ze het heel moeilijk gehad.
Reactie is geredigeerd
Je maakt ongesproken woorden los. Onbetaalbaar kostbaar!
Demio: dat was een openbaring voor hem, na 51 jaar! Raakte mij ook. Ook zijn persoonlijkheid. Rustig, betrokken.
Heer Lot: ja, dat was het!
Enigma: dat is een compliment, dank je!
Udo: ik had het interview met jou ook meegenomen. Dus je was er ook een beetje bij!
Erna: zo leuk, deze reactie. Ik denk soms: wie wil dit nou lezen?
Coby: ja, leven en sterven, en shaffy zingt zooo mooi! Ontroerend ook hoe liefde vol List en Alderliefste hem benaderen…
Het meest raakt me het verhaal van de man die zegt zijn vader niet gemist te hebben …
Een prachtige avond, liefdevol beschreven :-))
Ben er helemaal van onder de indruk en voel de sfeer die je beschrijft!
Wat een waardevolle avond moet het geweest zijn, voor al deze mensen én voor jou.
Wat een ontzettend mooi verhaal!
goed hoor, prachtig
Oh, Daan, wat een goede en mooie avond heb je meegemaakt en zijn jullie daar allemaal samen aangegaan. Ik hoopte voor je en dacht wel dat zoiets zou gaan gebeuren, het is buitengewoon ontroerend en kan zo bijzonder zijn om dit te voelen en onderdeel van te zijn. Zoiets kun je nauwelijks afdwingen, het gebeurt. En het liedje, dat raakt me ook. Je zette het ooit onder één van mijn eerste bijdragen, dank voor dit delen.
Lieve groet, Coby
Beter dan Char.
Rouwen moet je uiteindelijk alleen doen. Maar het is goed om het grootste deel van het pad samen met anderen af te leggen.
Je hebt mooi werk.
Rene Scheffer: zo was het ook! Alleen zonder dominee of pastoor. En zo is de sfeer ook bij de groepen die ik begeleid. Maar dat het ook zo kon zijn bij een ‘open avond’, dat is heel bijzonder. Dank voor je woorden. Ik doe gewoon mijn best…
Jacob: spijker op zijn kop. Leven, juist het leven omarm ik, maar ik verlies de dood niet uit het oog. Het is zo fijn je woorden te lezen! Jij bent ook een heel warm persoon.
Laila: vivre, leven, laat me. Ja!
Beus: het hoort bij het leven, dan maar het leven en de dood omarmen, ondanks alle tranen…
Wat kan de dood toch ook mooi zijn.
Ook de muziek is Uit de Kunst.
"Ik heb het altijd zo gedaan.":-)
Mens, je houdt echt van het leven en je begrijpt er ook nog wat van. Fiets liefdevol verder. Je blijft me roeren.
Mooi verslag en ik heb er gelijk een beeld bij.
Het lijkt wel een huiskamergesprek, zoals
de dominee vroeger organiseerde. Dat was vaak ook met 10 tot 15 man. Maar dan werd het vaak opgehangen aan iets van de Bijbel. Dit lijkt me wezenlijker. En jij….doet aan maatschappelijk verantwoord boeken schrijven! Goede nazorg.
Thera….x…
Ijskastmoeder: kijk, weer wat geleerd 😉 En het was wonderschoon, ja, zo was het.
K: ja, jij gelooft in mij he! Weet je hoe goed een mens dat doet? Dank voor je steun!
Sol: ja, dat werd echt totaal verzwegen (vuile was niet buiten hangen). Gek, dat besef. En ook hoeveel mensen daar nu dus nog over willen praten. En dat is mooi, als het goed voelt.
Daan, wauw! Pas zag ik de oudste zus van mijn vader. Zij leeft nog steeds. Ze heeft mijn vader en enkele andere broers en zussen opgevoed na de dood van hun moeder in 1943. Mijn vader en zijn jongste broer waren toen 14 en 12….. Plotseling realiseer ik me dat niemand daar ooit over sprak. Het werd als vanzelfsprekend ervaren.
Het was een waardevol initiatief! Ik wist het wel!
Een wonderschone avond, zo klinkt het, zo was het. Het is je gegund!
Overigens; protestante kerken hebben ook een pastorie, daarin woont de dominee – in de kosterwoning woont de koster 😉
Ik hou van je!