Stilstaan en omzien

Op 29 december is het acht jaar geleden dat mijn vader werd begraven. De wereld stond niet stil, zoals je soms te horen krijgt als iemand sterft: nee, die draaide gewoon door. Mijn wereld, onze wereld, stond wel even stil.

Ik heb niets onthouden van het nieuws uit die periode. Zo ontdekte ik vandaag dat Koningin Beatrix op 25 december 2000 voor het eerst haar kerstboodschap op televisie uitsprak. En daarin sprak zij over het onvermijdelijke afscheid van dierbaren, dat iedereen ooit te wachten staat (Bernard en Claus waren toen erg ziek). Ik heb daar helemaal niets van meegekregen.

Terwijl mijn wereld stil stond, ging het leven van anderen gewoon door. Om soms gek van te worden. Het is jammer dat je vaak nog zoveel meer verliest dan alleen de gene die is overleden. Vriendschappen veranderen, een baan lijkt ineens minder belangrijk, familiebanden worden soms verbroken. Maar het leverde mij in ieder geval ook een heel nieuw ‘ik’ op.

Ik kon niet meer doorgaan met de baan die ik had, en ik koos voor een hele andere richting. Gelukkig maar. Daardoor kwamen er nieuwe mensen op mijn pad, werd ik een andere moeder en partner, en trof ik niet een, maar verschillende zielsverwanten.

Die kwetsbaarheid leverde mij kracht op. Maar dat had je me acht jaar geleden niet moeten vertellen. Inzichten moeten door iedereen zelf verworven worden. Een ander kun je niet tegen verdriet beschermen, en je kunt ze ook niet meegeven dat het ze wat oplevert. Daar is kracht voor nodig, en vooral tijd.

Ik denk ondanks het verdriet wel met plezier terug aan de uitvaart van mijn vader. Die volle kerk, met al die vertrouwde koppies; die lieve, lieve pastoor, die in zijn speech van mijn vader geen held maakte, maar een menselijk, normaal figuur.

Daarna heb ik wel officieel afscheid van de katholieke kerk genomen, en vooral van Rome, omdat ik me niet meer kon verenigen met het instituut. Maar de kerk is nooit uit mij gegaan. En het contact met de pastoor bleef ook. En dat meisje dat vroeger zo hartstochtelijk samen met haar vader alle liederen meezong, dat zat te wachten tot er gesproken werd over samen werken aan een betere wereld, dat kind zit nog steeds in mij. Maar daar heb ik de kerk niet meer voor nodig.

Ik steek nog vaak een kaarsje op, en kom zodoende toch nog heel regelmatig in de kerk. Ook bezoek ik soms een oude, van oorsprong katholieke maar inmiddels al eeuwen lang een protestantse kerk. Ook daar kom ik graag. Van de dogma’s ontdaan zie je haar ware gedaante: een statige dame, waar je graag even stil stil bent, en stil staat bij iets wat voor mij onnoembaar is.

Uit de kerk treden betekent ook een beetje het goddelijke verliezen. Dat accepteerde ik echter niet. Zonder het bij naam te noemen, heb ik het goddelijke teruggevonden. Buiten de kerk.

Tijdens iets te lange wandelingen, tijdens mijn strijd met de elementen in de moestuin, tijdens gesprekken met anderen over zingeving, en vooral tijdens mijn geworstel met mezelf. Ik ontdekte dat ik dat wat ik vroeger ‘God’ noemde, terug vond in de natuur. Een gevoel dat je wellicht kunt omschrijven als onnoemelijk ontzag, respect, en weemoed, vanwege het gegeven dat alles ondergeschikt is aan de continue kringloop van het leven.

Mijn geworstel met dikke klei in de tuin, mijn protesterende bekken na 5 kilometer wandelen, mijn moeite met het werk dat altijd maar weer moet gebeuren om iets voor elkaar te krijgen, de verliezen die soms weer zo de kop op steken: ik ga het nu volop aan, en in plaats van verder te knokken en te mokken, wordt het ineens, patsboem, veel makkelijker, zachter, en krijg ik zoveel meer terug dan ik er instopte.

Kun je dat samenvatten alsjeblieft? Nee dat kan ik niet. Ik heb gemerkt dat mijn strijd, mijn kracht, mijn hoop, mijn houvast, niet op anderen te projecteren is. Iedereen moet het wiel opnieuw uitvinden. Ik kan niet de strijd voor je aangaan, ik kan je ook de kracht niet geven die je daarvoor nodig hebt. Je moet het zelf doen. Wat wel kan: herkenning vinden bij anderen die die strijd ook zijn aangegaan. Dat delen geeft steun. Net als vroeger in de kerk.

29 december is dit jaar een driedubbel bijzondere dag. Dan mag ik ’s avonds terugkijken, delen met anderen, uitwisselen met anderen, en niet eens tijdens een training of een ontmoetingsdag, waar ik vaak gelijkgestemden vind, maar in de Oude Kerk in Amsterdam.

Samen met honderden anderen, luister ik tijdens het Eindejaarsrequiem naar muziek, gedichten, voordrachten van krachtige en kwetsbare mensen en kijk ik naar mooie fragmenten uit films. En ten slotte mag ik enkele sprekers interviewen over hun gevoel van omkijken en stilstaan na verlies. Ik ben zo ongelooflijk blij dat ik daar de kans voor heb gekregen. De hele voorbereiding zelf was al een cadeautje. Morgenavond mogen we het gezamenlijk uitpakken.

Wil je daar ook bij zijn? www.eindejaarsrequiem.nl