Familieruzie in tijden van rouw

Niet alleen huwelijken eindigen steeds vaker in een vechtscheiding. Ook de dood van een familielid brengt het slechtste in volwassenen naar boven. Meer dan de helft van de Nederlanders heeft geen contact meer met een of meerdere familieleden door ruzie over de erfenis. In zeventig procent van de gevallen gaat het om broers en zussen die elkaar nooit meer willen zien. En een op de tien volwassen heeft hierdoor geen contact meer met de ouders.

Ook ik heb geen contact meer met familie

Mijn familie van moeders kant is daar helaas een voorbeeld van. Mijn moeder overleed toen ze net 41 was en liet niet alleen haar gezin – mijn vader, broer en ik – verbijsterd achter, ook haar eigen ouders, broer en zussen, nichtjes en neefjes waren in- en inverdrietig. Er was heel veel boosheid na haar overlijden. De eerste, Twentse, arts van mijn moeder had namelijk een inschattingsfout gemaakt en hierdoor werd ze veel te laat verwezen naar het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis. Hierover ontstond na haar dood helaas een ellendige discussie, een familieruzie, tussen mijn vader en de familie van mijn moeder. Mijn broer en ik waren aanwezig bij een gesprek waarin alles uitgepraat zou worden.

Nu zou ik iedere familie willen adviseren een dergelijk gesprek onder leiding van een mediator of in ieder geval een onafhankelijke derde te laten plaats vinden, dertig jaar geleden was dat nog heel ongebruikelijk. Het gesprek liep geheel uit de hand. Verwijten werden over en weer geuit. Mijn vader kreeg de volle laag. Ik raakte totaal in paniek en vluchtte naar onze lieve buurman, een oudere weduwnaar. Hij gaf me een kopje koffie en terwijl we de ruzie door de dunne muren letterlijk konden volgen, klopte hij me op mijn schouders: ‘het komt weer goed Daniëlle, het komt wel weer goed.’ Mijn broer heeft de gemoederen uiteindelijk weten te sussen, terwijl hij nog maar zeventien was op dat moment, maar het kwam nooit meer helemaal goed.

Het contact werd verbroken

De buitenwereld zag wel het verdriet van mijn vader, broer en mij, maar niet dat van mijn oma en opa, niet dat van haar zussen en broer. Wij werden aangewezen als de belangrijkste nabestaanden. En door de ruzies konden we elkaars verdriet niet meer goed erkennen. We zagen allemaal vooral onze eigen pijn, de onderlinge verwijten wreven zout in diepe wonden. Die heelden nooit meer helemaal. De naam van mijn moeder werd niet meer genoemd in ons bijzijn. We konden nog wel over koetjes en kalfjes praten, maar een echt gesprek is nooit meer gevoerd met zijn allen.

Ik koester de gesprekjes die ik daarna nog heb mogen voeren met mijn oma. Ik voelde haar verdriet. Zij het mijne. Zonder woorden. Ook mijn opa maakte contact als we met zijn tweetjes in de voorkamer zaten. Maar na de plotselinge dood van mijn oma, ze stierf vijf jaar na de dood van haar dochter aan een gebroken hart, werd het contact tussen ons gezin en de familie van mijn moeder slechter en slechter. Tot een klein misverstand de boel op scherp zette en het contact met ons definitief verbroken werd.

Mijn opa heeft op zijn sterfbed nog contact met me gezocht maar ik kon dat, zo kort na het overlijden van mijn eigen vader, niet meer opbrengen. We zijn door hem onterfd. Ook een zus van mijn moeder is inmiddels al lang overleden. Ik kijk terug op honderd gemiste kansen in onze familie.

Verdriet van elkaar benoemen

Wat zou ik nu graag nog even met mijn oma, opa en mijn overleden tante herinneringen op willen halen aan mijn moeder. Wat zou ik graag van mijn oom en mijn nog levende tante willen horen hoe mijn moeder was als kind en als zus. Wat zou ik graag met terugwerkende kracht willen zeggen tegen iedereen hoezeer ik hun verdriet heb gezien, en hoe het me spijt dat we er nooit over hebben kunnen praten. Ik heb me er bij neer gelegd maar ik hoop dat andere families hun verdriet en boosheid op een andere manier uiten dan wij hebben gedaan.

Tegenwoordig laat ik vaak een foto van onze familie in gelukkige tijden zien tijdens lezingen. Wijs op mijn lieve grootouders, die ik tot mijn moeder ziek werd iedere zondag trouw met mijn ouders en broer heb bezocht. Ik woonde bij hun in huis toen mijn moeder in Amsterdam werd behandeld. Ik wijs op mijn tantes en ooms, waar ik altijd welkom was, op mijn nichtje en neef die tot de breuk twee van de belangrijkste personen in mijn leven waren. Ik vertel altijd vol liefde over mijn geweldige Twentse jeugd. En ik vertel niet alleen mijn verhaal, ik benoem altijd ook het verdriet van mijn moeders familie.

Wij verloren meer dan mijn moeder. Wij verloren elkaar. Helaas herkennen veel mensen mijn verhaal. Ik pleit er dan ook voor mediatoren op te leiden die families begeleiden na een verlies. Zodat volwassenen over hun eigen pijn kunnen praten en hulp krijgen bij het zien van de pijn van de ander. Zodat kinderen niet de dupe worden en toegang blijven krijgen tot de liefde van hun familie. Je hebt namelijk je familie zo ongelooflijk nodig in tijden van verlies.

Lees het hele artikel op Ik mis je.